WI presenteert nieuw rapport over de rol van de overheid in de samenleving

De lokale democratie moet worden versterkt. Daarvoor is het nodig dat het rijk minder belasting gaat heffen en gemeenten zelf meer belasting kunnen heffen. Daarnaast dient de aanstellingswijze van de burgemeester te worden gemoderniseerd en de verkiezingen van gemeenteraden te worden gespreid. Die aanbevelingen doet het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA (WI) in zijn nieuwe rapport 'Gezag, vrijheid en burgerschap'.

Het rapport werd als eerste aangeboden aan senator Wopke Hoekstra, programmamaker van het CDA Verkiezingsprogramma 2017.

Ontwikkelingen in de lokale democratie
Tijdens de voorpresentatie van het rapport tijdens het CDA Partijcongres interviewde auteur Maarten Neuteboom twee lokale politici: John Berends, burgemeester van Apeldoorn en voorzitter van de CDA-Bestuurdersvereniging en Mark den Boer, CDA-gemeenteraadslid in Molenwaard en voorzitter van Raadslid.NU.

John Berends is ongeveer tien jaar burgemeester. Op de vraag of hij het ambt in die tien jaar heeft zien veranderen, antwoordt hij zonder aarzelen: ja. 'Het ambt is in die tien jaar een stuk intensiever geworden. Het contact met de lokale samenleving is veel groter geworden. Het is veel meer een ambt geworden waarbij je echt midden in de samenleving moet staan.' De Bestuurdersvereniging heeft zich actief gebogen over de vraag of er een gekozen burgemeester moet komen of niet. Berends: 'De gekozen burgemeester is echt een politiek dingetje van "Den Haag".' Mensen ervaren de burgemeester momenteel als een baken van stabiliteit, en dat is belangrijk en waardevol. Berends gaf aan tijdens een recent bezoek aan Canada te hebben gezien dat de gekozen burgemeester - en gekozen wethouders! - daar goed functioneren. 'Maar het kan ook op onze manier.'

Mark den Boer, inmiddels acht jaar gemeenteraadslid, heeft eveneens veel zien veranderen. 'Heel veel raden moeten de benen bijtrekken. Er komt veel op hen af, denk aan al die gemeenschappelijke regelingen en burgerinitiatieven.' De lokale democratie heeft volgens Den Boer een impuls nodig. Er moet vernieuwd worden. 'Raadsleden besteden gemiddeld twee derde van hun tijd aan vergaderen en stukken lezen. Terwijl hun volksvertegenwoordigende rol voor hen eigenlijk het meest interessant is.' Berends herkent het beeld helemaal. 'Volgens mij moet je proberen zo veel mogelijk zaken op te halen uit de samenleving en niet beginnen met dikke nota's te lezen ...'

Hierna interviewde WI-directeur Rien Fraanje Tweede Kamerlid Mustafa Amhaouch en wethouder Elisabeth van Leeuwen (Giessenlanden).
Van Leeuwen gaf aan dat verstandig is je als lokaal bestuur af te vragen 'waartoe zijn wij op aarde'. Bij raden zie je soms een soort reflex om te denken: wat een goed idee, dat gaan we regelen voor u. 'Beter is het ruimte te geven aan processen die tot resultaten leiden. Laten we aansluiten bij wat er leeft in de samenleving.'

Mustafa Amhaouch werd dit jaar Tweede Kamerlid en heeft als portefeuille Binnenlandse Zaken, hij kent de lokale en provinciale politiek goed. 'Gemeenten en provincies zijn in Nederland betrekkelijk autonoom, maar er wordt tegelijk wel heel veel vanuit Den Haag geregeld.' Hij herkent dat gemeenten meer over het 'hoe' gaan, maar Den Haag meer en meer het 'wat' bepaalt. 'Aan de inkomstenkant is de OZB bijna het enige waar gemeenten direct invloed op hebben, de enige knop waar ze aan kunnen draaien.'
Amhaouch herkent de regelreflex. 'Neem de huisvesting van migranten; dat eindigt in allerlei regelgeving.' Durven loslaten is ook iets wat 'Den Haag' moet leren volgens Amhaouch.