Dit voorjaar zijn door het ministerie van Financiën de bouwstenen voor een toekomstig bestendig belastingstelsel gepresenteerd [1]. Verschillende knelpunten van het huidige stelsel worden door dit rapport beschreven, zoals de afnemende effectiviteit van het huidige belastingstelsel, de hoge druk op arbeidslasten en de verborgen kosten voor klimaat en gezondheid. Corona en de toeslagenaffaire scheppen het momentum om het belastingstelsel grondig te updaten. Hoe kunnen verschuivingen in ons belastingstelsel een passend antwoord geven op de grote maatschappelijke vraagstukken – corona, stikstof, plastic soup - van deze tijd?
Problemen huidige stelsel
Het besef groeit dat de belastingen op arbeid een verstorend effect hebben op onze economie. Arbeid is duur en schaars. Daarentegen wordt ons dagelijks leven gekenmerkt met een overschot van producten met een te lage prijs. Jan Jonker, hoogleraar duurzaam ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen, liet in zijn Duurzame Troonrede weten dat de tijd rijp is voor benodigde verschuivingen in het belastingstelsel – en hij is daarin niet de enige. [2]
Naast de hoge druk op arbeidslasten groeit ook het inzicht dat wij geen eerlijke prijs voor ons voedsel betalen, met alle gevolgen voor onze gezondheid en klimaat. In het rapport ‘Goed boeren kunnen boeren niet alleen’ liet de Taskforce verdienvermogen kringlooplandbouw onderzoek uitvoeren naar de randvoorwaarden voor kringlooplandbouw [3]. Om de gewenste overgang naar een duurzame en betaalbare landbouw mogelijk te maken zou ons voedsel fors duurder moeten worden. Nu blijven de negatieve effecten zoals vervuiling van lucht en bodem verborgen als milieukosten waarvan niemand de rekening lijkt te willen betalen. Dat kan anders. Hoe? Belastingen.
Belastingen als instrument
Beleidsdoelen bereik je volgens de christendemocratie niet door deze van bovenaf op te leggen, of door deze achteraf te compenseren met een wirwar van toeslagen. Het is veel eerlijker en makkelijker om ‘gedrag’ en ‘prijs’ rechtstreeks te beïnvloeden met een aanpassing van fiscale spelregels. Door de belastingen op vervuiling en onnodig grondstof gebruik omhoog te brengen (denk bijvoorbeeld aan plastic, water en fossiele brandstoffen) en de lasten op arbeid (denk specifiek aan lagere en middeninkomens) te verlagen worden duurzame keuzes automatisch een stuk beter betaalbaar. Wat kan daar op tegen zijn? Hier ligt een uitgelezen kans voor een partij als het CDA.
Een samenhangend pakket aan maatregelen en vereenvoudigingen kan een slimmere omgang met grondstoffen, materialen en arbeid stimuleren. Het is nu zaak onze fiscale systemen zo in te richten dat deze bijdragen aan de doelstellingen zoals vastgelegd in bijvoorbeeld het klimaat- en grondstoffenakkoord. Met de opbrengsten die uit een herziening voortvloeien kan de lastendruk op arbeid worden verlaagd en ontwikkelingen als circulair bouwen, fossielvrije energievoorzieningen en kringlooplandbouw worden ondersteund. Het verruilt een economie gebaseerd op kopen en weggooien om voor een economie die is gebaseerd op hergebruik en waardebehoud. Juist dat laatste zou een Christendemocraat moeten aanspreken.
Vergroening
Het is maar de vraag of de huidige ideeën rondom Klimaat, Economie en Landbouw in de concept-verkiezingsprogramma’s ver genoeg gaan. Een aanpassing van ons systeem van belastingen kan vernieuwing, die veelal ontstaat op lokaal niveau en dus voortkomt uit de samenleving, ruim baan geven. Het zorgt voor de benodigde doorbraken die hard nodig zijn voor het verdienvermogen van ons land. De Duitse CDU dient daarbij als voorbeeld. Zij hebben al de nodige stappen gezet om de economie te vergroenen en te verduurzamen. Wat staat ons in de weg diezelfde stap te zetten?
Marco van Zandwijk (Raadslid CDA Culemborg - CDA Midvoor)
Ton de Gans (Wethouder Zoeterwoude - CDA Duurzaamheidsnetwerk)
Cees Moerman (CDA lid Zoetermeer - CDA Duurzaamheidsnetwerk)
Kees de Kok (CDA lid Huizen - CDA Midvoor)
Dit opinieartikel is op 19 november ook verschenen op www.Christendemocraat.nl
Om deze visie concreet te maken stellen de bovenstaande personen een wijziging voor op het landelijke concept-verkiezingsprogramma van het CDA.
Zij stelde hiervoor als lid van CDA Midvoor bijgaand amendement op.
Verder lezen?
[1] Lees > Rapport Bouwstenen voor een beter belastingstelsel ministerie van Financiën 2020
Denkrichtingen om ons belastingstelstel beter en toekomstbestendiger te maken.
[2] Lees > Duurzame Troonrede Jan Jonker 2020 https://www.duurzamedinsdag.nl/Nieuws/Duurzame-Troonrede-2020-Jan-Jonker
Vooruitlopend op Prinsjesdag verscheen de Duurzame Troonrede van Jan Jonker. In zijn Troonrede veel waardevolle inzichten voor de sociaal economische transities waar wij op dit moment mee te maken hebben.
Zie verder Manifest ‘Belastinghervorming voor de Circulaire Bouweconomie’ > website Ex’tax
Ex’tax maakt zich sterk voor een circulaire economie en een verschuiving van belasting op arbeid naar belasting op grondstoffen. Deze promo-video legt het principe uit in anderhalve minuut > > http://ex-tax.com
[3] Lees > Aanbevelingen Rapport Taskforce onderzoek naar Verdienvermogen Kringlooplandbouw uit 2019.
Onderzoek naar voorwaarden voor kringlooplandbouw met als titel ‘Goed boeren kunnen boeren niet alleen’.
Update 2023: Lees ook ingebrachte ideeen voor programma van de landelijke verkiezingen 2023