Voorzitter,
Toen we in het najaar onderhandelden over het coalitieakkoord hadden we niet kunnen vermoeden dat we ons vandaag zeer serieuze zorgen zouden maken over de leveringszekerheid van aardgas in Nederland en Europa. We hadden ons een andere eerste jaar van dit kabinet voorgesteld. Ik denk dat ook de minister dit herkent. Vol goede moed waren we van plan om met ambitieuze klimaatplannen Nederland echt met grote stappen duurzamer te maken.
En, voorzitter, deze ambitie hebben we nog steeds. Maar daar is wel iets naast komen staan en dat is de grote zorg over de leveringszekerheid van gas de komende maanden door de oorlog in Oekraïne en de hoge energierekening die vooral kwetsbare huishoudens raakt. Het maakt de ambitie om te verduurzamen niet minder; het laat alleen maar de enorme urgentie daarvan zien. Maar het betekent wel dat we ons moeten aanleren om nu op meerdere borden te schaken.
Voorzitter, mijn fractie maakt zich zorgen over de leveringszekerheid van gas voor komende winter. Mijn belangrijkste vraag aan de minister is: heeft hij scenario’s klaar liggen om te handelen als dat nodig is? Ik denk dan aan scenario’s die voorschrijven wat de noodzakelijke stappen zijn bij verschillende gradaties van de verstoring van de gasmarkt. Daarbij hoort ook een inschatting van de mate van ontwrichting die zich in alle sectoren van de samenleving zich dan voordoen en een weging daarvan tussen verschillende maatregelen.
Want, voorzitter, het kabinet moet duidelijk en eerlijk communiceren aan de samenleving wat de situatie is, welke maatregelen voorliggen en welke impact deze maatregelen hebben.
De situatie is moeilijk en complex. Ja, we moeten ambitieus zijn in de maatregelen die we nemen voor meer energiebesparing en meer duurzame energie. Maar de effecten daarvan voor komende maanden zullen beperkt kunnen zijn. We kunnen wel willen dat we massaal isoleren, warmtepompen installeren en waterzijdig gaan inregelen, maar waar halen we alle monteurs vandaan? Waar halen we zo snel de warmtepompen vandaan?
En, voorzitter, ook als Nederland 6 of 9 bcm aardgas weet te besparen, zijn we echt niet uit de problemen. Deze gascrisis is een Europese gascrisis. De LNG-terminals in Nederland halen gas binnen dat ook naar andere lidstaten wordt getransporteerd. En andersom geldt dat ook het Russische gas misschien niet meer via directe gascontracten Nederland binnenkomt, dan nog wel indirect, via doorverkoop van gashandelaren. Ik wil maar zeggen: het is kortzichtig om te denken dat we er met 6 bcm besparing zijn. Als Duitsland een probleem heeft, hebben wij het ook.
Ook moeten we voorkomen dat we hier allerlei te makkelijke uitspraken doen over het afschakelen van bedrijven, want ook dat zal leiden tot maatschappelijke ontwrichting en allerlei sneeuwbaleffecten. Een bedrijf dat kunstmest produceert, maakt ook AdBlue en dat is onmisbaar in de transportsector. Een ander bedrijf produceert voedsel dat in ziekenhuizen wordt gebruikt voor zieke patiënten. Weer een ander bedrijf produceert zouten en chloor en een derde van hun afzet gaat naar constructie- en bouwmaterialen in Nederland. Ik wil maar zeggen: je kunt een bedrijf niet zomaar uitzetten.
Voorzitter,
Ik heb een zevental concrete vragen.
- Liggen er concrete crisisplannen klaar, met verschillende scenario’s inclusief afweging van de maatschappelijke ontwrichting van de verschillende maatregelen? Zit daar ook een extreem scenario tussen?
- VEMW heeft het voorstel gedaan dat in geval van een gascrisis grootverbruikers van gas de mogelijkheid krijgen te bieden op het afschakelen, via een zogenaamde biedladder. Is dat een optie die het kabinet overweegt?
- Zou de minister helder kunnen maken wanneer het Bescherm- en Herstelplan Gas in werking treedt, specifiek de situatie van een gascrisis? Valt het langjarig terugschroeven van de gaslevering van Rusland aan Europa daaronder?
- Hoe wil dit kabinet de solidariteit binnen Nederland, maar ook binnen Europa vorm geven in de crisisplannen die hij maakt?
- Kan de minister de gasopslagen nog sneller vullen? Gisteren dook de prijs onder de 80 euro (1 jaar vooruit), dus het lijkt nu een gunstige tijd om gas te kopen.
- Hoe voorkomt u dat bedrijven die nu gesubsidieerd worden om hun gasvoorraden te vullen, straks forse winsten maken bij het verkopen van hetzelfde gas?
- Acht de minister het nodig en is hij bereid om het productieplafond voor kolencentrales tijdelijk te verhogen en neemt hij voorbereidende stappen om dat mogelijk te maken mocht het nodig zijn?