Inbreng Notaoverleg Mensenrechtenbeleid
Alleen het gesproken woord telt.
Voorzitter, dank. Vandaag spreken we in dit huis van de democratie over mensenrechten. De trend is internationaal al een hele tijd de verkeerde kant op. De minister spreekt terecht over "de erosie van mensenrechten". Acht op de tien mensen wonen inmiddels in een land waar hun vrijheid wordt onderdrukt. Dan is het mooi om te zien dat de Nobelprijzen dit jaar zijn gegaan naar de Belarussische mensenrechtenactivist Ales Bialiatski, de Russische mensenrechtenorganisatie Memorial en de Oekraïense organisatie Center for Civil Liberties. Voorzitter Reiss-Andersen noemde de winnaars drie geweldige kampioenen op het gebied van mensenrechten, democratie en vreedzaam samenleven in de buurlanden Belarus, Oekraïne en Rusland. Wij denken dat het heel terecht is dat zij juist deze prijs hebben gekregen. We hopen ook dat ze zich hierdoor gesterkt en gesteund voelen. We vragen ons wel af in hoeverre het Nederland nog lukt om mensenrechtenorganisaties in deze landen te ondersteunen. In Oekraïne zal dat misschien wat makkelijker zijn, maar ook daar is de situatie heel moeilijk. Hoe gaat de Nederlandse regering daarmee om?
Voorzitter. Amnesty spreekt van een groei van opkomende autocratieën, die ook een bedreiging vormen voor het multilaterale stelsel dat we in de wereld kennen. Die zorg hebben we hier in de Kamer ook met elkaar. Daarom benoem ik die ook. Ik zag die zorg vorige week ook terugkomen toen ik in Rwanda was bij de Interparlementaire Unie. Je kunt dingen zien gebeuren. Dat inspireert alleen maar om hard te blijven opkomen voor de vrijheid van meningsuiting, die o zo nodig is. Dat doen wij allereerst vanuit de diepe overtuiging dat bepaalde rechten universeel zijn, onvervreemdbaar zijn en inherent zijn aan het menszijn. Ofwel, ze gelden overal, altijd, ongeacht traditie, nationaliteit en cultuur. Net werd naar Verhagen gewezen door een van de collega's. Waar deze rechten worden geschonden, hebben wij de morele plicht om in actie te komen. Dat doen wij ook uit welbegrepen eigenbelang, want het kan in staten leiden tot sociale onrust en geweldsescalatie. Dat kan weer geopolitieke instabiliteit veroorzaken, met spanningen over grenzen heen, van gewapend conflict tot migratiestromen.
Voorzitter. Journalisten, mensenrechtenactivisten en maatschappelijke organisaties zijn hierbij onze bondgenoten en verdienen daarom ook onze steun. Dat kan zijn in de vorm van een financiële bijdrage, maar nog veel meer doordat we in Europees verband samenwerken en onze ambassades hier slim gecoördineerd in laten opereren. De Adviesraad Internationale Vraagstukken komt tot eenzelfde aanbeveling om daarmee aan de slag te gaan. Hun stuk is afgelopen dinsdag toegevoegd aan de agenda. Wij willen graag van de minister weten in hoeverre hij dat gaat verwerken in een nieuwe beleidsnota die binnenkort naar de Kamer komt. Juist het maatschappelijk middenveld vindt het CDA van oudsher belangrijk.
Voorzitter. De minister beschrijft dat het wereldwijd niet de goede kant op gaat, omdat verschillende landen normstellingen op het gebied van mensenrechten eigenstandig proberen aan te passen. Ze proberen zich te onttrekken aan wat we multilateraal met elkaar hebben afgesproken. Dat baart ons echt grote zorgen. We zien het ook binnen de VN. Daar zien we ook dat wij als westerse landen het onderspit gaan delven. Onze vraag aan de minister is hoe je dat eigenlijk kunt wijzigen. Een onderzoeksmandaat naar mensenrechtenschendingen in Jemen werd bijvoorbeeld weggestemd onder leiding van Saudi-Arabië. Dat werd net ook al door een van de collega's genoemd. Hoe kunnen we daar tegenwicht tegen bieden, zowel in Europees verband als in G7-verband? Want daar liggen onze kansen om dat beter voor het voetlicht te brengen. Dat zou ook intrinsiek onderdeel moeten gaan uitmaken van het mensenrechtenbeleid, zodat we de landen die nu tegen ons stemmen misschien toch meer in een richting kunnen krijgen die recht doet aan mensenrechten.
In een Europese aanpak zouden we goed moeten kijken naar internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen als basis voor onze handel, want daarbij worden vaak mensenrechten geschonden. We horen graag van de minister hoe hij daarnaar kijkt. Ik ben ook benieuwd naar de werking van de EU-sanctieregeling voor mensenrechten, de Magnitsky-wetgeving. Die werd op 7 december 2020 ingesteld, onder andere door inzet vanuit Nederland. We zijn benieuwd naar de stand van zaken: hoeveel personen en bedrijven staan er inmiddels op de lijst? Wordt het mechanisme geëvalueerd? Hoe kijkt de minister naar de werking van dit instrument?
Voorzitter. Dan ga ik het hebben over Iran en sluit ik me aan bij de vragen van collega's over Armenië en de kwestie die ik net benoemde. Iran. We zien dat de protesten in Iran keihard de kop in worden gedrukt. Er zijn al veel doden gevallen, waaronder heel veel kinderen. Daar kan je gewoon met je hoofd niet bij, met je hart ook niet. We veroordelen deze gewelddadige gedragingen van dit regime. Dank aan de minister omdat hij ook een onafhankelijk onderzoek wil zien naar de dood van Masha Amani. Met veel collega's stonden wij zij aan zij bij de demonstratie op het Malieveld. Er zijn inmiddels meerdere moties aangenomen over sancties, waar wij achter staan. Wat veel families hier in Nederland raakt, is de brand in de gevangenis in Iran, waar heel veel politieke gevangenen zitten. We willen graag van de minister horen of hij ook vindt dat er een onafhankelijk onderzoek hiernaar moet komen. Het CDA vindt van wel. We vragen ons ook af of hij het misschien verstandig vindt om bij de VN ervoor te pleiten dat Iran uit de VN-Vrouwenrechtenraad wordt verwijderd.
En dan wil ik afsluiten met: women, life, freedom!