Duurzaam natuurbeheer past bij rentmeesterschap
Door: Jeroen Piksen
In Overijssel hebben 24 natuurgebieden de Natura 2000 status. Nederland heeft .deze gebieden in 2004 voorgedragen bij de Europese Unie. De lidstaten hadden afgesproken dat tenminste 13% van hun grondoppervlakte deze status zou krijgen. Nederland is creatief met deze opgaven aan de slag gegaan door ook het IJsselmeer en de Waddenzee hiervoor aan te wijzen. Kortweg gezegd betekent de Natura 2000 status dat de teruggang van aangewezen kwetsbare flora en fauna tegengegaan moet worden en daarna alles gedaan moet worden aan het herstellen van de natuur.
Toen de 24 gebieden werden aangewezen, konden de consequenties niet worden overzien. Pas bij de uitwerking van de plannen, de zogenaamde gebiedsanalyses, werden de consequenties steeds duidelijker. De maatregelen die nodig zijn om de aangewezen kwetsbare dieren en planten te behouden en/of te herstellen, blijken niet alleen zwaar en kostbaar, maar hebben ook grote consequenties voor de aangrenzende agrarische bedrijven. Denk hierbij aan vernattingsschade door hogere grondwaterstanden en zelfs verplaatsing of beëindiging van generaties oude agrarische bedrijven. Daarnaast is er steeds meer maatschappelijke weerstand tegen massieve boomkap , zoals op de Sallandse Heuvelrug en in het Springendal, die nodig is om de gestelde Natura2000 doelen te halen.
De provincie Overijssel schatte op basis van de kennis die men in 2015 had de totale kosten van de 24 gebieden op € 740 miljoen. De omstandigheden zijn inmiddels veranderd, door o.a verdroging, CO2 afvang door bomen en sterk gestegen grondprijzen en het is maar zeer de vraag of dit voldoende is.
Het Wierdense Veld
Ondanks veel weerstand in de omgeving heeft de RvS in 2016 bezwaren tegen de aanwijzing van Wierdense Veld tot Natura 2000 gebied afgewezen. Daarna is begonnen met het bedenken van wat de maatregelen moeten opleveren om het nog aanwezige actieve hoogveen en het gebied er om heen te beschermen
Het gaat onder andere om vernatting door verhoging van de grondwaterstand en het dempen van sloten. Naar nu blijkt is verhoging van de waterstand in een veel groter gebied nodig dan eerder gedacht. Voor de boeren in dit gebied brengt dit al vele jaren ontwrichtende onzekerheid met zich mee. Kan ik blijven boeren? Hoe wordt de schade vergoed, Wil de bank mij nog financieren? Het is volgens de boeren die het gebied goed kennen maar zeer de vraag of de beschikbare middelen toereikend zijn en er niet een veel groter gebied nodig is om de vernattingsdoelen te halen.
Onlangs berichtte Gedeputeerde Staten dat het ‘gebiedsproces’ wordt opgeschort. De onzekerheid of het actieve hoogveen gered kan worden met de beoogde maatregelen is te groot omdat het Wierdense Veld al jaren ook een heel belangrijk waterwingebied is voor Vitens. Feitelijk is er sinds 2016 maar één ding bereikt: sociale ontwrichting van het aangrenzende agrarische gebied.
Doel en offer
Natura 2000 beschermt kwetsbare natuur. Maar zijn doel en offer in evenwicht en hoe bepaal je dat? De grootte van het actieve ‘hoogveengebied’ in het Wierdense Veld is 125 m2 en het ‘herstellend hoogveen’ 420 hectare. De kosten om achteruitgang te voorkomen worden grof geschat op € 30 miljoen. Het is dan nog maar zeer de vraag of er binnen een termijn van pakweg zeventig of tachtig jaar sprake is van herstel.
Het gebied is daarnaast zeer belangrijk voor drinkwaterwinning. Vitens heeft van de provincie een vergunning gekregen om hier jaarlijks 8 miljoen m3 te winnen. Het gevolg is dat twee de doelen ‘natuur’ en ‘drinkwaterwinning’ elkaar tegenwerken. Combinatie van doelen binnen redelijke gebiedsgrenzen blijkt onmogelijk.
Rentmeesterschap
Goed rentmeesterschap is hier geboden. Gemeenschapsgeld voor natuurdoelen moet worden ingezet waar het optimaal rendeert en drinkwaterwinning is van levensbelang. Wij moeten ons als volksvertegenwoordiger de vraag stellen of nut en offers voor het Wierdense Veld in balans zijn en de doelen haalbaar zijn.
Overijssel telt immers nog 23 andere Natura 2000 gebieden waaronder twee Nationale parken, twee nationale landschappen en vele andere prachtige natuurgebieden waar onderhoud en instandhouding een grote financiële opgave is. Door de inzet van de provincie is het natuuroppervlak in Overijssel de afgelopen jaren zelfs vergroot en zijn we koploper in Nederland.
Het CDA heeft liefde voor de natuur en de boer. Deze zijn onafscheidelijk. Beiden zijn onmisbaar. De vele miljoenen die voor het behouden van 125m2 actief hoogveen gemoeid zijn, kunnen niet elders voor de natuurbehoud worden ingezet. Over de vele miljoenen kostende van verplaatsing van drinkwaterwingebieden is dan nog niet eens gesproken. Dit zijn dilemma’s waar noch volksvertegenwoordiger noch natuurorganisaties niet van weg mogen kijken als ze goede rentmeesters willen zijn.