De laatste vergadering voor de zomervakantie. Traditie-getrouw worden daar de wensen voor de begroting van het volgend jaar - 2021 bepaald. Dit wordt vastgelegd in een zogenaamde kadernota. Dit jaar is er geen ruimte voor wensen. De financiële situatie van de gemeente maakt dat we als raad gevraagd zijn om te kijken naar mogelijke bezuinigen. Belangrijk is het dan dat je weet wat voor een gemeente we willen zijn. Ik begon daarom dit jaar mijn algemene beschouwingen met een deel van een gedicht van Harmen Sytstra: Moai sûnder wergea binne de Wâlden: smûkskaedsjend beämtegrien oeral yn ’t roun, blierlaeitsend boulân, tierige greiden, sjongende fûgels, sânnich de groun
Waardoor zijn de tekorten ontstaan?
In de afgelopen periode heeft ook onze gemeente haar sociale gezicht laten zien als het gaat om de gevolgen van de coronacrisis. Als gemeente willen we wat kunnen betekenen voor de inwoners, de ondernemers die het in deze periode moeilijk hebben. De complimenten voor de voortvarendheid van het college waarmee zij maatregelen heeft genomen voor de ondernemers, de sportverenigingen, het onderwijs.
Dat dit de gemeente geld heeft gekost weten we allemaal. Wat er nog aan kosten aan zit te komen weten we niet. Zijn er bedrijven omgevallen of nog gaan omvallen? Wat zijn de gevolgen voor de uitkeringen? Niet alleen de economische gevolgen van de coronacrisis maar ook de verplichtingen van de gemeente voor de uitvoering van het in Den Haag vastgesteld beleid jaagt ons op kosten. De financiële gevolgen van de maatregelen binnen het Sociaal Domein zijn ook voor 8K enorm. Eén van de uitgangspunten van het CDA is de solidariteit. Omzien naar elkaar. Zorgen voor de kwetsbaren in de samenleving.
Maar soms begrijp ik de landelijke regelgeving echt niet: waarom moet de gemeente ook de schoonmaakhulp van de miljonair betalen? Een regel die de gemeentes veel geld kost en waar we als lokale CDA-fractie ons landelijk tegen verzetten. Het geld van de gemeente moet naar die mensen die het echt nodig hebben.
De jeugdzorg is bij de gemeenten neergelegd net als andere taken binnen het sociaal domein. Met deze decentralisatie, de omgevingswet en de ontwikkelingen in energie en klimaat hebben gemeenten een omvangrijk pakket om hun verantwoordelijkheid als eerste overheid waar te maken. Probleem hierbij is wel dat de autonomie van de gemeenten niet is meegegroeid met die grotere verantwoordelijkheden. Autonomie betekent voor mij dat gemeenten zelf keuzes kunnen maken, en in staat worden gesteld die keuzes te maken. Daar hoort een financiële positie van gemeenten bij die dat mogelijk maakt. Gemeenten krijgen structureel te weinig middelen om dingen goed te doen.
Maar nu is aan ons de vraag: Wat vinden we belangrijk dat door blijft gaan? Wat vinden we een luxe, waar kunnen we wel zonder? Wat zullen de kosten zijn als we nu met zaken stoppen en die dan toch later weer willen opstarten?
In de afgelopen weken heb ik diverse mensen de vraag gesteld: wat zou jouw keuze zijn? Kiezen tussen geld naar de zwakke in onze samenleving of geld naar de gemeentelijke organisatie om regels op te stellen. Willen we een OZB-verhoging om subsidies verenigingen in stand te houden of sluiting bibliotheken te voorkomen? De afkorting OZB hoeft maar genoemd worden en er wordt nee gezegd, maar als je doorspreekt over de consequenties...
Nog zo’n dilemma: de ambtenaren in één gebouw (Buitenpost ontvangt iedereen graag - ruimte genoeg hebben we de afgelopen weken gemerkt) levert veel geld op. Maar samenwerking, laat staan fuseren ook dat bezorgt velen de duidelijke uitspraak: nooit!
Als CDA willen we het hebben over het beste voor onze inwoners en als dat betekent dat ambtenaren of thuis werken of vanuit één gebouw... vul maar in. Voor ons staat het investeren in plaatselijke initiatieven voorop. Subsidies voor het sociaal cultureel werk, mienskipsinitiatieven, evenementen, bibliotheekwerk, dorpsbelangen, sport, onderwijs: daar moeten we niet op willen beknibbelen.
Wat wil het CDA?
Mei-inoar trochpakke! Dat is wat het CDA wil. Mei-inoar en dan in de letterlijke betekenis. We hopen dat we samen als gehele raad in een aantal zaken kunnen en willen optrekken. Samen als het gaat om met andere kleine / Fryske gemeentes druk op de landelijke overheid uit te oefenen als het gaat om herverdeling gemeentefonds, als het gaat om inkomsten sociaal domein.
Voor het CDA zijn daarnaast een aantal specifieke wensen:
Het CDA is een Mienskipspartij. We willen niet bezuinigen op de smeerolie in onze dorpen: de verenigingen, cultuur, sport. We willen wel investeren in initiatieven zoals de open club gedachte van TSO-Surhuisterveen en de Voetbalvereniging in Twijzel, in MEYO (Mei elkaar yn Droegeham) in Droegeham. Prachtig om te zien dat de eigen kracht in de dorpen veel kan opleveren.
Het CDA is een sociale partij. Tornen aan landelijke wet- en regelgeving kan niet, maar kritisch kijken naar de huidige uitgaven levert wellicht iets op. Digitalisering kan besparingen opleveren. Ga als gemeente in de leer bij de banken. En natuurlijk: hulp voor mensen die bijvoorbeeld door hun leeftijd niet digitaal vaardig zijn is en blijft nodig. Een mooie rol voor bv het digitaalhuis.
Het CDA wil trochpakke. De titel van het coalitieprogramma is mei-inoar trochpakke maar de praktijk is weerbarstig. We willen nog meer zien in onze gemeente als het gaat om woningbouw. In de afgelopen periode zijn veel projecten opgestart of gerealiseerd: denk aan het Folkerts-terrein in Surhuisterveen, de lopende projecten van SWA in Harkema, Twijzel, Twijzelerheide en Buitenpost. Voor de toekomst ligt er een woonvisie. Een mooie basis waarvoor veel partijen zijn gehoord. Het is een visie maar het zijn nog geen concrete plannen. Als fractie zien we graag ambitie en lef als het gaat om de concretisering. Honoreer lokale initiatieven zoals bijvoorbeeld die van de Woongroep Buitenpost.
Ik vat samen in drie punten:
Als gemeente moeten we ons maximaal inzetten om de smeerolie van onze Mienskip te behouden.
Als gemeente moeten we samen met andere gemeentes optrekken om te komen tot voldoende financiën.
Als gemeente moeten we het lef hebben “out of the box”, te denken. Ga omdenken: denk niet in problemen, maar in kansen. Vooral bij initiatieven vanuit de Mienskip.
Ik wens u allen een goede vakantie. Geniet van onze mooie natuur!
Fractievoorzitter Lydeke Zandbergen-Beishuizen