Bij­dra­ge Voor­jaars­no­ta 2025

Als laatste spreker, wil ik namens het CDA mijn dankbetuiging overbrengen aan iedereen die heeft gewerkt aan de totstandkoming van de Voorjaarsnota. Ook dank voor de van de vele technische vragen en de heldere toelichtingen tijdens de Voorbereidingsronde. Als we kijken naar de jaren die komen gaan, kunnen we niet anders dan concluderen dat het er financieel niet goed uit ziet. Er gaan structurele tekorten ontstaan op onze begroting. In de Voorjaarsnota wordt beschreven dat deze structurele tekorten gaan oplopen tot een kleine 4,7 miljoen in 2029. Voordat ik hier verder op in ga, wil ik even stilstaan bij ontwikkelingen in de wereld en het een en ander in perspectief zetten. De afgelopen weken, zo niet langer, werd het nieuws gedomineerd door een zekere meneer Trump, woonachtig in een groot wit huis in Washington D.C. Nederland had de eer hem te mogen ontvangen voor de NAVO-top in Den Haag. Het begrote prijskaartje van deze top: een slordige 183 miljoen euro. Maar, daar krijg je ook wat voor! De president van het machtigste land ter wereld maakte zijn opwachting en was prominent aanwezig: zo grapte en grolde hij met NAVO-baas Mark Rutte, mocht hij overnachten bij onze koning en koningin, en sprak hij vol enthousiasme over Nederland: I love the Netherlands! Die hebben we mooi in de pocket. Dat deed Trump niet voor niks, want hij had maar één doel: de defensie-uitgaven van NAVO-landen verhogen, oftewel geld. Afgelopen dinsdag was het wéér bal. De Amerikaanse Senaat stemde toen in met de ‘One Big Beautiful Bill’ van president Trump, een wet waarin de belangrijkste uitgaven van de Verenigde Staten beschreven staan. Volgens deze wet, mits deze wordt goedgekeurd, mag de Amerikaanse Staat 651 miljard dollar extra gaan uitgeven bovenop de bijna 5 biljoen dollar die het al uitgeeft. Dat zijn nog eens bedragen. In deze twee specifieke gevallen heb je het over uitgaven voor één bijeenkomst, en het land met de hoogste uitgaven ter wereld. In zeer schraal contrast staat de gemeente West Maas en Waal met een begroting van rond de 60 miljoen euro. Het laat zien hoe klein deel wij zijn van het geheel. De overeenkomsten: we hebben het over overheden en instanties met allerlei uitdagingen en daarbij behorende financiën. Een groot verschil: een gemeente als West Maas en Waal is de laagste bestuurslaag, en staat het dichtst bij haar inwoners.

Dat feit maakt dat de financiële uitdagingen die voor ons liggen als gemeente, nog lastiger zijn en nog harder binnenkomen. Iedere bezuiniging of lastenverzwaring raakt mensen, en juist omdat wij zo dicht bij onze inwoners staan, zien we hoe het daadwerkelijk onze inwoners raakt. Het gaat wellicht maar om kleine bedragen, maar de impact is gigantisch groot. Je hoeft helemaal niet over miljoenen, miljarden of biljoenen te praten: enkele duizenden euro’s kunnen al het verschil maken. Hoewel de Meicirculaire gunstiger lijkt uit te vallen voor onze gemeente, blijven de jaren 2026 t/m 2029 rode cijfers schrijven. De uitdaging om de begroting sluitend te krijgen, zij het met minder grote te overbruggen tekorten, blijft overeind. Er zullen maatregelen getroffen moeten worden om een financieel gezonde huishouding te krijgen. Dat is op zichzelf niet leuk, maar wel noodzakelijk. Dat hoort bij het besturen van een gemeente. Het CDA en de coalitie nemen de verantwoordelijkheid om de voorliggende uitdagingen aan te gaan en aan te pakken. Daarom hebben wij een amendement ingediend om te komen tot een aantal wijzigingen in de Voorjaarsnota 2025, met als doel om richting mee te geven aan het college richting de Programmabegroting 2026-2029. Ons uitgangspunt is om een gebalanceerde Voorjaarsnota neer te leggen. We zullen het aanpakken van de uitdagingen samen moeten doen: zowel de gemeente als haar inwoners. Daarbij willen we de kwetsbaren van onze samenleving niet raken. In het kader van solidariteit vinden wij het passend om hen van bezuinigingen te ontzien. Zij verdienen de hulp en zorg die zij nodig hebben. Dat past in het christendemocratisch gedachtegoed van het CDA, en de ingezette koers van de coalitie. Eerst wil ik inzoomen op wat ons betreft begrotingstechnisch beter kan in de toekomst. Wij zijn namelijk van mening dat er slimmer en realistischer begroot kan worden. In de praktijk zien we dat we aan de voorzichtige kant zijn als het op begroten aankomt. Dit maakt dat er jaarlijks voldoende lucht zit in de begroting. Dit brengt als risico mee dat in tijden van aangekondigde bezuinigingen, zoals nu het geval is, er een groot afbreukrisico ontstaat. Gaan we bijvoorbeeld nu op iets bezuinigen, wat eigenlijk niet had gehoeven en niet meer terug te draaien is?

Als coalitie hebben we daar goed naar gekeken, en we willen dan ook meegeven aan het college dat we in de toekomst realistischer willen begroten. Er zit ruimte in de begroting, benut die dan ook. Echter, dit neemt niet weg dat begroten steeds ingewikkelder wordt door de hoge kostenstijgingen bij WMO en Jeugdzorg. Eerder hebben we hier al moties over ingediend. Het is dan ook fijn om te vernemen dat er al stappen gezet om te komen tot kwaliteitsverbetering en kostenbeheersing binnen dit domein. Ook de schommelingen in Den Haag maken het voor ons als gemeente niet makkelijker. We krijgen meer taken, minder geld, en wederom een nieuw kabinet na de verkiezingen in oktober. De continuïteit en slagvaardigheid in Den Haag staan wederom onder druk. Wij zijn gelukkig niet de enige gemeente die daarmee worstelt, maar het zorgt wel voor onrust binnen de CDA-fractie. Dan de voorgestelde ombuigingen. Ik zal er bij een aantal stilstaan in mijn betoog, de volledige set met wijzigingen van maatregelen staan in het amendement. Als coalitie hebben we zeer doordacht gekeken naar de voorgestelde maatregelen van het college. Ons inziens kunnen een hoop bezuinigingen geschrapt worden. Die ruimte is er aan de uitgavenkant, en willen we zo goed als mogelijk benutten. Het sociaal domein willen we grotendeels ontzien van bezuinigingen, met name de maatregelen die de kwetsbaarste inwoners van onze gemeente raakt. Denk hierbij aan Sociom, het Digitaalhuis, Wmo-dagbesteding en de peuteropvang. Daarbij willen we verenigingen, vrijwilligers en mantelzorgers beschermen. Zij zijn het cement van onze samenleving, en zorgen voor leefbaarheid in de dorpen. We willen blijven genieten van Dijksport, de indexaties van subsidies in stand houden en mantelzorgers ook na 2027 blijven ondersteunen. We hechten veel waarde aan sport en bewegen, waardoor een bezuiniging op de sport-combinatiefunctionaris, in combinatie met het verdwijnen van Sjors Sportief & Creatief, niet wenselijk is. Tot slot vinden we milieueducatie een belangrijke post. Kinderen worden op school geïntroduceerd met thema’s zoals biodiversiteit, klimaatadaptie en duurzaamheid. Bovendien krijgen ze daadwerkelijk lessen in de natuur. Dat is wat ons betreft onvervangbaar. Om dit, en alle andere genoemde ombuigingen in ons amendement, te kunnen bekostigen, vragen we ook iets van onze inwoners en diegenen die in onze gemeente verblijven. Het verhogen van de toeristenbelasting naar 2,34 euro vinden wij een prima maatregel. Zo zitten we qua bedrag op het landelijk gemiddelde, en het is een belasting die niet door onze inwoners, maar door bezoekers aan onze gemeente wordt betaald. Ook de OZB zal gaan stijgen. In plaats van 20% procent, zoals het college voorstelt, willen we het OZB- percentage met 10% laten stijgen. Ter illustratie: de gemiddelde WOZ-waarde In West Maas en Waal is in 2025 435.000 euro. Een OZB-stijging van 10% betekent een gemiddelde stijging van ongeveer 35 euro per jaar, omgerekend net geen consumptiemunt bij Wiellawaai per maand. Ook hierbij geldt: we zullen het samen moeten doen. We hebben met z’n allen gespreide verantwoordelijkheid, een van de kernwaarden van het CDA.

Tot slot wil ik stilstaan bij de stelpost die wij willen opnemen voor de jaren 2028 en 2029. Met de maatregelen die wij voorstellen in ons amendement, kunnen we de jaren 2026 en 2027 begrotingstechnisch sluitend krijgen. Voor 2028 en 2029 kiezen wij ervoor om deze nog niet sluitend te maken. Hiermee volgen wij het advies van het VNG op. Ook zijn wij van mening dat we, met de gemeenteraadsverkiezingen in aankomst, de volgende gemeenteraad en het volgende college de kans moeten geven om zelf beslissingen te nemen over de jaren 2028 en 2029. Het CDA staat voor rentmeesterschap. Daarbinnen valt de verantwoordelijkheid om het huishoudelijke boekje van West Maas en Waal op een goede manier door te geven aan de volgende gemeenteraad. Op deze manier doen we dat, én geven we de toekomstige Raad zelf de mogelijkheid om de koers van West Maas en Waal te bepalen. Ik begon mijn betoog door te schetsen hoe klein wij als West Maas en Waal zijn in het geheel. Maar dat kleine stukje op deze aarde is wel prachtig. Onze 8 mooie dorpen, de rivieren, het verenigingsleven: al deze kenmerken maken onze gemeente uniek, en een gemeente waar het fijn wonen is. Door samen de uitdagingen aan te gaan, weet ik zeker dat wij het mooie West Maas en Waal blijven, nu en in de toekomst. Het CDA kijkt uit naar de reactie van het college. Wij blijven ons als partij in ieder geval inzetten voor een gemeente waar jong en oud zich thuis voelt en waar elk dorp op één staat!

Vince van Ooijen,
Fractieleider CDA-WMW