Hoopvolle vernieuwingsbewegingen
Wij zien drie maatschappelijke vernieuwingen die wij urgent achten en die we politiek en maatschappelijk willen stimuleren. Samen met iedereen die zich hier ook volop voor inzet, van welke levensovertuiging of maatschappelijke achtergrond dan ook.
1. Van ratrace naar relaties
Voor oudere generaties was het lange tijd vanzelfsprekend dat ze erbij hoorden. Een opleiding garandeerde zekerheid, een baan, een plek in de samenleving. Het heeft mentaal grote consequenties dat deze zekerheden in onze flex-samenleving wegvallen. Het voelt alsof we steeds harder moeten fietsen om niet om te vallen. De samenleving snakt naar een cultuur waarin tegenslag niet als falen wordt gezien, om hulp vragen niet als zwakte en een stap terug doen niet als afgang. Het leven is zelden één opgaande lijn. Wanneer we in onze prestatiemaatschappij iedereen en onszelf steeds de maat nemen aan de hand van kortstondig succes, komt er weinig terecht van samenwerking, van polderen, van ruimte om te leren en op adem te komen. Ratrace wordt afvalrace. We hebben een nieuwe cultuur nodig van relaties: betrokkenheid, openheid, met oog voor risico’s – en dus ook voor falen – én voor kansen om weer op te krabbelen, terwijl we elkaar vasthouden. Daar horen rechten én plichten bij.
2. Van regelzucht naar burgerruimte
Maakbaarheid en controledwang zijn de dominante karaktertrekken van de moderne samenleving geworden. Als er iets fout gaat, roepen we gelijk om een schuldige, komen er regels, protocollen en procedures om alles nog beter in de hand te hebben en risico’s uit te sluiten. Het gevolg is een wantrouwend toezichtcomplex met een schijn van veiligheid. Het is niet de taak van bestuurders en politici om een goede samenleving te maken en om bovenop elke fout te duiken met moties, beleidsmaatregelen, monitors en weer nieuwe regelgeving; het is hun taak om te bevorderen dat het binnen de samenleving gemakkelijk is om goed te zijn. Dit vraagt om een cultuur waarin mensen, bedrijven en instellingen natuurlijk proberen om de beste te zijn, niet voor het marktaandeel, maar zodat we er allemaal van kunnen leren. En dit vraagt een cultuur van vertrouwen: vertrouwen in elkaar, in het besef dat er dankzij de ander iets goeds kan opbloeien. Zo’n grondhouding werkt ontspannend op verstikkende beheersingsdrift.
3. Van winst naar waarden
Maatschappelijk en economisch succes worden afgemeten in geld. Aandeelhouderswaarde vergroten is de mantra die wereldwijd de economische verhoudingen beheerst. Deze maatstaf voor succes keert zich nu tegen ons. De financiële crisis van 2008 en de klimaatcrisis zetten ons voor het blok. Maatschappelijk welzijn en persoonlijk geluk staan onder druk. Gelukkig dient zich een tegenbeweging aan. De voorbeelden daarvan zijn legio: de VN die duurzame ontwikkelingsdoelen vaststelt, jongeren die concrete resultaten verlangen in het tegengaan van klimaatverandering, bedrijven die ervoor kiezen maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Globalisering, technologisering en economisering vragen om een breder waardebegrip. Bij alle beslissingen in de civil society, het openbaar bestuur en de economie is het van belang de vraag te stellen: hoe wordt het menselijk leven, het samenleven en het leven met de schepping nu en later het beste gediend? En wie draagt hier de verantwoordelijkheid voor en neemt daadwerkelijk de beslissingen die nodig zijn?
Anders kijken
Wij presenteren in dit startdocument vijftien wendingen van denken en doen in politiek en samenleving, die dat perspectief van de zij-aan-zij-maatschappij dichterbij brengen en mensen bemoedigen op weg naar 2030 en verder. Het zijn vijftien andere manieren van kijken naar de mens, de samenleving, het openbaar bestuur en de economie. Wij nodigen iedereen binnen en buiten het CDA uit met ons mee te denken over deze voorgestelde wendingen en onze onderliggende filosofie om deze tot bloei te brengen.
Proud to Polder
We leven niet in de BV Nederland, maar in een boeiende polderdelta en een land van regio’s met elk hun eigen karakter, waar samenwerking het uitgangspunt is. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid om deze vitaal en veilig te houden.
Vrijheid en verantwoordelijkheid
‘Vrijheid, blijheid’ leek even leuk, maar bleek labiel en goedkoop. Vrijheid, verantwoordelijkheid en gezag zijn een steviger fundament.
Denk hierbij aan:
• Het krachtig bestrijden van ondermijning van de rechtsstaat, ook digitaal.
• Het voorkomen van een ‘narcostaat aan de Noordzee’, ook in de mentaliteit van gebruikers van verdovende middelen.
• …
• …
Ademruimte in de levensloop
Politiek beleid stelt de mensen en heel hun levensloop centraal, van hun kwetsbare, kansrijke jeugdjaren tot het omzien naar elkaar op hoge leeftijd.
Denk hierbij aan:
• Minder ratrace, meer ruimte voor een balans in de levensloop tussen werken, leren, zorgen en rusten.
• Meer ruimte voor werkende om gemakkelijker een periode zorgverlof op te nemen.
• Balans in de samenleving tussen theoretische kennis en praktische toepassing en kunde.
• …
• …
Een leven lang ontwikkelen
Welvaart en welzijn kunnen duurzaam worden als de bedrijven en organisaties in de arbeidsmarkt zich blijven vernieuwen als leergemeenschappen van leven lang ontwikkelen.
Denk hierbij aan:
• Leren en ontwikkelen als onderdeel van de levensloop, niet alleen in de jeugd, maar gedurende het leven, als persoon, als werkende en als burger.
• Een nieuwe start voor jongeren in werk en leren met een nieuwe invulling van de basisbeurs, zodat studeren en werken worden gestimuleerd in plaats van hen op te zadelen met schulden.
• Een nationale agenda voor een leven lang ontwikkelen van werknemers, werkgevers, opleiders en overheden.
• …
• …
Ouderen als voorbeeld
Vergrijzing is een uitdaging om ouderen als rolmodellen te zien.
Denk hierbij aan:
• Aandacht, zorg en inspiratie voor elkaar binnen de drie of soms zelfs vier actieve en vitale generaties.
• Ouderen die een rol als coach, inspirator en ‘hulplijn’ voor het leven spelen.
• Waardigheid en zinvolle relaties voor hoogbejaarden in plaats van isolement.
• …
• …
Zorg met menselijke maat
Expansie van medische middelen en behandelingen mag niet als oplossing worden gezien van andere, vaak sociale en geestelijke nood.
Denk hierbij aan:
• Het voorrang geven aan zorg om elkaar in de gemeenschap boven complexe zorgsystemen.
• Het omwille van de kwaliteit van leven tegengaan van overbehandeling door een kritische blik op ‘overmedicatie’ van dagelijkse noden en zorgen.
• Burgerschap en zorg voor elkaar via zorgcoöperaties om de menselijke waardigheid te beschermen tegen de systemen van technocratisch denken.
• …
• …
Thuis in stad en regio
Steden zijn een krachtig thuis en daarom is het essentieel dat hun sociale samenhang, leefomgeving en mobiliteit impulsen krijgen. Krimpregio’s verdienen nieuw toekomstperspectief.
Denk hierbij aan:
• Een slimmer, flexibeler, groener, veiliger en betaalbaar mobiliteitssysteem, met de aanleg van hubs (knooppunten) waar alle mogelijke vormen van vervoer samenkomen.
• Een investeringsagenda voor krimpregio’s, zodat ze kunnen opbloeien en innovatieve verbindingen met steden kunnen leggen.
• …
• …
Veilig in de digitale wereld
Cyberspace is een eigen leefwereld en publiek domein geworden, waarin bescherming van de digitale soevereiniteit van de Europese burgers en hun instellingen noodzakelijk is.
Denk hierbij aan:
• Aanpak van de robotachtige uniformiteit van publieke digitale diensten die maatwerk bedreigt.
• Bescherming en eigenaarschap van persoonlijke data en digitale soevereiniteit van Europese burgers.
• Bescherming tegen greep op medische data van patiënten en burgers door gigantische techbedrijven en farmaceuten.
• …
• …
Klimaat als kans
De klimaat- en energietransitie in de komende decennia bieden Nederland kansen voor menselijke bloei en economische groei.
Denk hierbij aan:
• Nederlandse kenniswerkers en bedrijven maken wereldwijd delta’s klaar voor de klimaattransitie, zoals we dat ‘thuis’ ook kunnen.
• Een duurzame levensvatbare industrie met de nadruk op koplopers in schone productie.
• Een landbouw die bloeit als innovatieve, schone toptechnologie in handen van rentmeesters die naar de toekomst kijken.
• …
• …
Nederland in Europa
Nederland wil in Europa stevig meedoen in ‘kopgroepen’ van landen en regio’s die voorop willen lopen bij de ontwikkeling van nieuwe welvaart en dynamische vormen van samenwerking.
Denk hierbij aan:
• Minder uniformiteit en meer maatwerk in het realiseren van essentiële programma’s van de Europese Unie.
• Een nieuw machtsrealisme, zonder taboethema’s rond defensie en bescherming van onze vrijheid, ook in Europa.
• …
• …
Dienstbaar openbaar bestuur
Overheden en publieke organen moeten worden bevrijd van de angst en de eenvormigheid die het systeemdenken hen oplegt en afdwingt.
Denk hierbij aan:
• Versterking van de oefening in de democratische waarden onder Nederlandse jongeren.
• Een bloeiende civil society waarbij de wederzijdse betrokkenheid van burgers en maatschappelijke organisaties voorop staat. Politiek begint met de erkenning van het maatschappelijk initiatief.
• Het durven denken over een responsief openbaar bestuur in vormen van radicale subsidiariteit en ‘maatwerk’, juist in een tijd van digitalisering.
• …
• …
Overheidstaken terug naar de kern
De overheid bekwaamt zich in de kunst van het overlaten aan de civil society, samenlevingsverbanden en markt en komt zo los van de neiging naar een uitdijend apparaat dat functioneert vanuit beheersingsdrang.
Denk hierbij aan:
• Uitvoeringsorganisaties zoals het UWV worden kritisch getoetst op het realiseren van hun oorspronkelijke bedoeling.
• Een nadere verkenning van de kerntaken van de overheid rond hun oorspronkelijke bedoelingen. • Het vaststellen van lange termijn beleidskaders met de civil society samen.
• …
• …
Niemand aan de kant
De straf op bewegen en talent verlamt het sociale zekerheidstelsel en de opheffing daarvan zorgt dat mensen niet meer onnodig langs de kant staan.
Denk hierbij aan:
• Sociale stelsels die de levensloop van mensen en een relationeel mensbeeld als uitgangspunt kennen, niet het functioneren van het systeem.
• Een basisbaan, een baan met begeleiding, voor langdurig werklozen en de sociale werkvoorziening als tijdelijke groeiplek om praktische vaardigheden aan te leren.
• Een opzet van de inburgering die aanmoedigt om te participeren in plaats van een obstakel te zijn voor volwaardige deelname in onze samenleving en rechtsstaat.
• …
• …
Welvaart is meer dan geld
In het brede welvaartsbegrip staat het Rijnlandse model voorop, als rem op het ‘gigantisme’ van markt- en machtsconcentraties en als nadruk op de waarde van de menselijke maat in de economie.
Denk hierbij aan:
• Een sociale markteconomie waarin menselijke bloei, economische groei en innovatie hand in hand gaan.
• Een duurzaam inclusief denken over de interactie tussen economische productie en maatschappelijke waarden van de lange termijn.
• Duurzame waardenketens in de Europese marktordening die ten principale de voorkeur krijgen boven concentraties van economische macht.
• …
• …
Groeien door te vernieuwen
Meer gedurfd investeren in de toekomst en in technologische en sociale innovaties is allereerst het fundament leggen voor een land van scheppingsdrang, samenwerken, vertrouwen en het bevorderen van ieders talenten.
Denk hierbij aan:
• Een offensief innovatiebeleid voor intensieve verbindingen tussen technologische transformatie en sociale innovatie.
• Impulsen voor combinaties van MBO, HBO en WO als regionale kenniscentra waarin publieke en private samenwerking een lerende economie aanwakkert en helpt vernieuwen.
• Een lange termijninnovatiefonds dat zijn investeringen nadrukkelijk richt op de nieuwe infrastructuren voor kennisvernieuwing en sectoren waarin Nederland leidend kan zijn en blijven.
• …
• …