Accijnzen: kroniek van een aangekondigd drama
De coalitiepartijen VVD en PvdA besloten in hun wijsheid om de diesel-en LPG accijns fors extra te verhogen. Er moest namelijk een gat van enige honderden miljoenen gevuld worden en dan zijn accijns een snelle manier om geld op te halen is de heersende gedachte in Den Haag. De afgelopen jaren is dit meerdere keren geprobeerd in Den Haag. En steeds met hetzelfde resultaat: het geld kwam niet binnen. Sterker nog, de laatste twee jaar is de totale accijnsopbrengst gedaald.
Dat was na het regeerakkoord onmiddellijk duidelijk. In de rekenregels van de regering wordt er namelijk geen rekening gehouden met enig grenseffect. Voor een land met een zeer lange landsgrens en één van de meest open economieën ter wereld, is dat een zeer wonderlijke aanname zullen we maar zeggen.
Deze verhoging is in de Tweede Kamer meerdere keren besproken. In de media lijkt het wellicht dat dat alleen na 1 januari gebeurde, maar niets is minder waar. Al op 27 maart 2013 vroeg het CDA om een grenseffectenrapportage om bijvoorbeeld te zien of de afschaffing van de rode diesel ook geld had opgeleverd. De regering weigerde. Wel deed zij onderzoek naar de grenseffecten bij alcohol en tabaksverkoop en stelde de accijnsverhogingen voor die producten naar beneden bij. Maar zij wilde geen onderzoek doen naar brandstofaccijnzen.
De hele oppositie was ook bij het belastingplan glashelder: als de diesel in Nederland duurder wordt dan in Duitsland, dan gaan de vrachtwagens massaal in Duitsland tanken. Er wordt voor 160 miljard euro handel gedreven en (te) veel daarvan wordt over de weg vervoerd. De marges in de sector zijn flinterdun en de vrachtwagens zullen tanken waar de brandstof het goedkoopst is. Nog in oktober hielden de PvdA en de VVD een reële schatting van de grenseffecten, waar wij per motie om vroegen, tegen. Zij gingen gewoon door met hun plannen.
En nu is het maart. Veel landen, tot India en Cyprus toe, hebben de cijfers over de brandstofverkopen en accijnsopbrengsten van januari al gepubliceerd. Zo niet Nederland. In één keer is het heel moeilijk om die cijfers te leveren en ze zijn op voorhand onbetrouwbaar. De regeringspartijen willen hiermee graag wachten tot na de Europese verkiezingen.
Ondertussen gaan de pompstationhouders failliet, gaan mensen vrij massaal boodschappen doen in het buitenland en loopt de schatkist maandelijks tientallen miljoenen mis. Ondanks een verhoging van de accijnzen komt er waarschijnlijk minder binnen. Ofwel, overheid, bedrijven en burgers zijn alle drie verliezers. Slechts Merkel en Di Rupo hebben een onverwachts voordeel.
Goed, zult u zeggen: dit is niet het hoofdpunt van beleid, dus waar maak je je druk over? Nou om de besteding van belastinggeld. Zeker in een tijd dat de regering de begroting gewoon op orde moet brengen, moet zij dat wel op een verstandige wijze doen. Dat mis ik te vaak. Dan blijkt dat de regering toch geld uitgetrokken heeft voor schuldkwijtschelding aan de regering van Soedan (van genocideverdachte al-Bashir) en Cuba. Alleen krijg je dat pas laat boven tafel en blijven regeringspartijen het zelfs dan nog steunen.
Hetzelfde gebeurt bij de accijnzen. Het is allang duidelijk dat dit een maatregel, die zijn doen niet haalt, namelijk extra geld in de schatkist. Alleen de rekenmodellen zeggen van wel en de regeringspartijen en gedoogpartijen komen niet de uit de kramp hoe ze dit nu moeten oplossen. Want ze erkennen het probleem wel. Staatssecretaris Wiebes vond dat de eerste cijfers tegenvielen en Diederik Samsom noemde dit een domme belastingmaatregel op de televisie.
Dat zegt veel over onze regering: want als ze dit eenvoudige probleem niet kunnen oplossen, dan loopt het zeker spaak bij de moeilijke en voor het landsbelang echt relevante dossiers, zoals de bijvoorbeeld de zorg en de toekomst van Nederland in Europa. Daar zijn de vraagstukken en mogelijke oplossingen nog wel een stuk gecompliceerder, net als de statistieken overigens.