Het Buitenlandbeleid van Turkije
De afgelopen jaren hebben we een assertief Turkije gezien. Waar komt deze Turkse geldingdrang vandaan? Eén van de verklaringen ligt verstopt in het verre verleden: Het Verdrag van Lausanne. Voor een enkeling wellicht bekend, maar voor velen zal het geen bel doen rinkelen.
Dit vredesverdrag werd in 1923 getekend in Lausanne, Zwitserland waarmee er een einde kwam aan de Grieks-Turkse oorlog.[1] Naast dat het Verdrag de vrede bewerkstelligde tussen de verschillende bezettingsmachten, tekende het ook de geboorte van modern Turkije. Zo kwam er met dit verdrag een einde aan het zes eeuwen durende Ottomaanse Rijk. Over 2 jaar – in 2023- zal het Verdrag van Lausanne precies 100 jaar oud zijn. Een minder bekende complottheorie luidt dat dit Verdrag -100 jaar later, dus in 2023- zou verlopen. Hiermee wordt beweerd dat Turkije de – aan het Verdrag van Lausanne- ‘verloren’ territoria zou kunnen heroveren. Hoewel er nergens in een van de 143 clausules van het Verdrag staat dat deze zal verlopen na een bepaalde periode, geven bepaalde uitspraken van Recip Tayyip Erdogan, de huidige president van Turkije, en het buitenlandse politiek beleid van Turkije stof om dit in hetzelfde verband te analyseren.
Erdogan heeft vaker laten doorschemeren dat hij sommige details van het Verdrag van Lausanne te onduidelijk en niet eerlijk vindt. Ook heeft de huidige president een doelenlijst voor het symbolische jaar 2023 uitgesproken waarin de doelen vooral economisch van aard zijn zoals: het behoren tot de top 10 grootste economieën ter wereld en de verdubbeling van het Turks bruto nationaal product (bnp). Een onderdeel hiervan is het streven van Turkije om een “olieland” te worden met algehele douanecontrole over de belangrijkste mondiale zeestraten in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.[2] Iets dat volgens het beruchte Verdrag van Lausanne hen is ontnomen. In ditzelfde strategische kader heeft Turkije laten weten de intentie te hebben om een nieuw kanaal te openen die de Zwarte Zee en Marmara met de Middellandse Zee verbindt evenals de uitbreiding van het internationale vliegveld van Istanbul die de drie continenten – Azië, Europa en Afrika- met elkaar moet verbinden. Daarnaast beschikt Turkije al over een sterke geopolitieke positie door hun NAVO-lidmaatschap en de sterke relaties met Iran en Rusland. Verder kan de aanwezigheid van Turkse militairen in Syrië, Irak, Libië en recentelijk Nagorno-Karabach ook niet geheel los van het expansionistische beleid van Erdogan gezien worden.[3] De militaire betrokkenheid van Turkije in deze conflicten heeft de relatie met het Westen dan ook niet echt bevorderd.[4]
Hoewel Erdogan erg geliefd is onder veel Turken zijn er ook Turken die daar anders over denken. Over deze kritiek op zijn persoon en het beleid van Erdogan, zei de huidige president het volgende: “Aanvallen op mij zijn eigenlijk aanvallen op Turkije. Het gaat ze om de islam”[5]. Mede hierdoor is het voor veel Turken met anti-Erdogan-sentiment vaak lastig om er openlijk voor uit te komen tegen ‘hun’ leider te zijn, zonder dat de liefde voor hun vaderland in twijfel wordt getrokken. Zo ook in Nederland; in 2021 zijn er naar schatting van het CBS 421 910 personen met een Turkse achtergrond in Nederland waarvan iets meer dan de helft tot de tweede generatie behoort[6]. Toen het diplomatieke conflict tussen Nederland en Turkije zich voltrok in 2017, ontstonden er twee kampen binnen de Nederlandse Turken. Hierbij bestempelden de Turken die achter Erdogan staan de mensen die dat niet doen als landverraders. Dit maakt het voor hen nog moeilijker om zich kritisch tegenover de Turkse president te uiten. Iemand die dit destijds wel deed was Omer Uyar. Hij maakte een kritisch filmpje waarom hij wél anti-Erdogan is, maar alsnog veel liefde kent voor Turkije. Wat Omer vooral duidelijk probeerde te maken in zijn video: “Trots zijn op je land betekent niet dat je al die verschrikkelijke dingen die Erdogan doet, gewoon moet wegwuiven. Uit je kritiek waar nodig.”[7]
Afbeelding: Ondertekening Verdrag van Lausanne, https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Vrede_van_Lausanne_(1912)#/media/Bestand%3ATreaty_of_Lausanne_1912.jpg
[1] https://www.dejongeturken.com/is-er-mis-vrede-lausanne/
[2]https://www.ewmagazine.nl/buitenland/achtergrond/2018/08/erdogan-wil-af-van-kritiek-kritiek-op-mij-is-kritiek-op-turkije-en-islam-640096/.
[3]https://static1.squarespace.com/static/5e56f3fdaff4cb3f6c4a0a79/t/5f10220b45750412f96dc4d6/1594892811928/Turkish+foreign+policy+100+years+after+the+Lausanne+treaty-+between+hopes+and+illusions..pdf
[4] https://www.bbc.com/news/world-europe-54547304
[5]https://www.ewmagazine.nl/buitenland/achtergrond/2018/08/erdogan-wil-af-van-kritiek-kritiek-op-mij-is-kritiek-op-turkije-en-islam-640096/.
[6]https://www.cbs.nl/nl-nl/dossier/dossier-asiel-migratie-en-integratie/hoeveel-mensen-met-een-migratieachtergrond-wonen-in-nederland-
[7] https://www.youtube.com/watch?v=B7gA6vF2xBM&feature=youtu.be&ab_channel=OmerUyar