Som­be­re nieuw­jaars­toe­spra­ken bur­ge­mees­ters

De nieuwjaarstoespraken van burgemeesters dit jaar zijn somber. Burgemeesters vinden dat landelijke politici met hun uitspraken de onrust in de samenleving aanwakkeren. Ze roepen op tot verdraagzaamheid en waarschuwen voor polarisatie en de gevolgen. Ook spreken ze waarschuwende woorden naar inwoners en manen landelijke politici. Zij schamen zich voor de manier waarop landelijke politici en bestuurders rollend over straat gaan.

Spierballentaal

Volgens veel burgemeesters draagt politiek Den Haag er vooralsnog weinig aan bij dat er meer rust in de tent komt, maar wakkeren de onrust juist aan. Zij bekritiseren landelijke debatten, bijvoorbeeld over de opvang van asielzoekers en vluchtelingen. Spierballentaal voert de boventoon. Iets waar de politiek in Den Haag zich sowieso graag van bedient. Elkaar proberen te overtreffen met oneliners. De aanval te openen door meteen een standpunt in te nemen, in plaats van eerst eens een vraag te stellen. Vooroordelen worden versterkt en bestaande verschillen groeien uit tot scherpe tegenstellingen tussen groepen in de samenleving.

Polarisatie

Waarschuwingen voor polarisatie kwamen ook veelvuldig voor in de toespraken. Men noemde 2024 een jaar met veel gevoelens van boosheid, ontevredenheid en angst. Veel mensen vinden dat hun iets wordt afgenomen of dat er onrecht wordt gedaan met het gevaar dat we ons laten meeslepen door een onderbuikgevoel. Verder deelden veel burgemeesters hun zorgen over het financiële ravijnjaar 2026 en de gevolgen voor inwoners. Landelijke bezuinigingen zullen gevolgen hebben voor lokale gemeenschappen. Door de miljoenenkorting van het rijk op de gemeentefondsuitkering van alle gemeenten vanaf het jaar 2026, ligt er een grote opgave om gemeenten voor de toekomst structureel financieel gezond te laten zijn en dat kan gevolgen hebben voor de dienstverlening aan inwoners.
Sommige burgemeesters zijn gefrustreerd over het gebrek aan financiële ondersteuning vanuit Den Haag. ‘We worden landelijk gewaardeerd, maar financieel zijn het dagkoersen. Wij steken onze nek uit met een langjarig huurcontract en dat doen we met alle liefde en begrip, maar waarom krijgen we dan maar twee jaar steun vanuit Den Haag? Waarom biedt het kabinet geen zekerheid voor de hele termijn?’ vragen velen zich af.

Internationaal

Tot slot grepen burgemeesters hun nieuwjaarstoespraken massaal aan om hun zorgen te uiten over internationale spanningen en problemen, zoals oorlog en cyberaanvallen. Ze riepen hun inwoners op om die spanningen serieus te nemen en zich voor te bereiden op rampen en crises. Sommige burgemeesters verwezen naar de alarmerende boodschap van NAVO-baas Mark Rutte, die in december opriep om over te gaan op een oorlogsmentaliteit en het hoe dan ook verstandig is om na te denken over wat je moet doen als de stroom uitvalt, als er geen water uit de kraan komt of als de supermarkt dicht is. Ook noemden burgemeesters de uitval van vitale infrastructuur, zoals water en stroom, als concrete dreiging. Ook klimaatverandering werd door veel burgemeesters aangehaald als internationaal probleem dat de lokale veiligheid kan beïnvloeden.

Die woorden komen hard aan. Je voelt de angst in de samenleving. Onze maatschappij is in veel meer opzichten heel kwetsbaar geworden. Na zo’n tachtig jaar van bloei heeft de democratie in Europa -met inbegrip van Nederland- te kampen met grote vraagstukken Dit is dus een tijd die vraagt om sterk, doordacht en ook moedig politiek leiderschap waar we kiezen voor elkaar en omzien naar de ander. Waar respect en fatsoen weer gewoon zijn.