Op zoek naar hernieuwd evenwicht: begroting 2018

De laatste begroting van een raadsperiode heeft een ietwat apart karakter. Er kan in weemoed worden teruggekeken naar wat is bereikt. De opgave voor het komend jaar is hoofdzakelijk voor een nieuw college. Maar voor veel weemoed is geen ruimte. In de inleiding van de begroting 2018 concludeert het college, dat de uitvoering van het meerjarenplan – zoals dat staat omschreven in het coalitieakkoord ‘Asten in Evenwicht’ – goed is verlopen. Wat de CDA-fractie betreft is die conclusie slechts ten dele juist. Ruim drie-en-een-half jaar later na het sluiten van het coalitieakkoord staat de gemeente Asten er financieel nog altijd goed voor en in belangrijke dossiers is vooruitgang geboekt, maar tegelijkertijd is het aantal risico’s en tekorten in het sociaal domein ronduit zorgwekkend.

Wilt u onze bijdrage bij de begrotingsbehandeling lezen? Lees dan hieronder verder: 

------------------------------

Uit het coalitieakkoord

Het coalitieakkoord ‘Asten in Evenwicht’ werd op 8 april 2014 gesloten. Het document pleit voor een voorzetting van het destijds gevoerde beleid en erkent de risico’s, die met de introductie van het sociaal domein gepaard gaan. Over het sociaal domein staat daarom opgenomen in het coalitieakkoord:

“We willen snel duidelijkheid over de omvang van het sociaal domein in voorzieningen, inkomsten en uitgaven, zodat we goed onderbouwde en verantwoorde keuzen kunnen maken. Uit de daartoe opgestelde financiële prognose blijkt dat de invoering van de nieuwe taken de eerste jaren tot extra kosten leiden, waarvoor we een egalisatiereserve vormen. Vanaf 2018 verwachten we de nieuwe taken met de verlaagde budgetten vanuit het rijk toch budgetneutraal te kunnen uitvoeren”.

De egalisatiereserve is verdwenen. In de huidige begroting zijn de decentralisatie-uitkeringen losgelaten en is er begroot op basis van de daadwerkelijke kosten. De begroting voor 2018 laat een meerjarig tekort zien op het sociaal domein van ruim € 700.000. Men kan niet anders concluderen, dan dat het bij die mooie verwachting is gebleven. De realiteit is vele malen bitterder.

Externe factoren
Natuurlijk zijn er redenen aan te wijzen van het feit, dat oorzaken ook buiten de gemeentelijke verantwoordelijkheid liggen. Het budget van de Wmo wordt voor een aanzienlijk bepaald door het langdurig medicijngebruik (33%). Het is een trieste constatering, dat apothekers en huisartsen de BV Nederland en onze inwoners dienen door zo min mogelijk medicijnen voor te schrijven, maar dat de gemeente Asten daar financieel de wrange vruchten van plukt. Daarnaast blijken de budgetten voor de Jeugdzorg voor heel veel gemeenten niet toereikend te zijn en kan voorzichtig de conclusie worden getrokken, dat die decentralisatie wel heel kort door de bocht is gegaan. Niet voor niets wordt er landelijk gesproken over meer geld voor gemeenten om de Jeugdzorg vorm te geven. En ook op het gebied van werk en inkomen is bijvoorbeeld door de komst van statushouders een verklaring te geven voor toenemende uitkeringskosten. Maar als je de vinger naar een ander wijst – in deze situatie bijvoorbeeld naar ‘Den Haag’-, dan wijzen er ook drie vingers aan die hand naar jezelf. In hoeverre had er eerder lokaal en / of regionaal bijgestuurd kunnen worden?

Lokale context
Onze fractie is in het recente verleden meermaals kritisch geweest over de wijze, waarop het sociaal domein wordt uitgevoerd. Die kritiek is ons niet altijd in dank afgenomen, maar helaas zijn onze verwachtingen wel uitgekomen. Het sociaal domein heeft de voorbije jaren bestaan uit een circus aan overlegvormen, nieuwe aanbestedingen en een steeds groter wordende uitvoering. Ook in deze begroting wordt extra formatie vrijgemaakt om het sociaal domein uit te kunnen voeren. Steeds weer kwam vanuit college het signaal, dat het los van die externe factoren allemaal goed kwam. Maar hoe lang moeten we nog in die belofte geloven? In deze begroting wordt gesteld, dat het tekort op het sociaal domein wordt teruggebracht naar ruim € 300.000 in 2018 en naar een bijna budgetneutrale uitvoering in 2020. Maar de uitleg is opnieuw boterzacht. In het rapport van Cebeon wordt aangetoond, dat de gemeente Asten inderdaad onterecht minder geld krijgt. De oplossing van het college:

“De gemeente Asten gaat zich er bij het Rijk hard voor maken om dit nadeel gecompenseerd te krijgen”.

Dat doen we al vanaf 2010 met brieven en gesprekken richting en met ministeries en VNG. Waarom zou dit nu wel soelaas bieden? In de begroting staat dit als mogelijkheid genoemd om het structurele tekort te dichten. Onterecht of niet, in onze optiek is dit wishfull thinking. Bij de ondersteuning aan jeugdigen lazen we recent, dat een sterke daling is te zien in het aantal indicaties. Het zal nodig zijn. Met name op het gebied van zorg en ondersteuning aan jeugd rijzen de kosten de pan uit. Ook hier vindt voorlopig wishfull thinking plaats. Producten en tarieven zijn aangepast, maar of het iets gaat opleveren? Hoop doet kennelijk leven. Maar als gemeenteraad kunnen wij niet langer leven op hoop.

Meer sturing van de raad
Laat één ding voorop staan: als CDA-fractie willen wij dat mensen de juiste ondersteuning krijgen, als die nodig is, maar de kosten die nu met de uitvoering gepaard gaan moeten worden beteugeld. Op termijn is het geen houdbare situatie. Als fractie hebben wij de laatste jaren opgeroepen tot meer actie, maar resultaten bleven uit. Bij kritiek aan het adres van het college kwam steevast het antwoord, dat wij als gemeenteraad hebben ingestemd met alle voorstellen. Wij hebben die aanmoediging ter harte genomen. Wat ons betreft stuurt de raad vanaf nu nadrukkelijker als het gaat om de tekorten en de werkwijze in het sociaal domein.

1. Wij stellen voor dat het college met ingang van 2018 iedere drie maanden een geactualiseerd overzicht presenteert met de kosten voor Wmo, Jeugd en Participatiewet, totdat een budgetneutrale uitvoering is gerealiseerd. Op basis van de cijfers wordt hierbij ook gepresenteerd, wat het college er aan heeft gedaan en van plan is om te gaan doen in die volgende periode van drie maanden om de tekorten terug te dringen;
2. Daarnaast willen wij komend jaar een rekenkameronderzoek laten uitvoeren naar de inkoop en uitvoering van het sociaal domein. Volgens de CDA-fractie is het wenselijk, dat een onafhankelijke partij dit onderzoekt en met aanbevelingen komt voor de gemeenteraad. De toegangspoort tot zorg is een belangrijk element in het beheersbaar houden van de kosten. Datzelfde geldt voor de contractering van zorgaanbieders. Omdat het sociaal domein loopt van welzijnsactiviteiten tot geïndiceerde zorg stellen wij voor dat het rekenkameronderzoek ook dit hele palet aan voorzieningen beslaat.

Het is geen limitatieve lijst. Voor aanvullende mogelijkheden staat onze fractie open. Laten we er nog meer als voorheen een gezamenlijke taak van raad en college van maken om ook het sociaal domein in evenwicht te krijgen. Hoe sneller dit gebeurt, des te minder pijnlijk worden de keuzes later.

De vooravond van
De gemeentelijke begroting ziet er voor de rest netjes uit. Wij zijn niet blind voor de risico’s die staan beschreven, maar de financiële positie van de gemeente Asten is nog altijd meer dan voldoende. De komende jaren staan in het teken van belangrijke beslissingen, die de leefbaarheid in Asten op korte en lange termijn gaan bepalen:

• Voor toonaangevende maatschappelijke voorzieningen, die van elementair belang zijn voor de gemeenschap, geldt dat die aan het einde van de levensduur zitten: het primair onderwijs, de gemeenschapshuizen. Over beide onderwerpen wordt deze raadsperiode nog beslist, maar wat de uitkomst van beide beraadslagingen ook is, vroeg of laat – en waarschijnlijk eerder vroeg – moeten alternatieven voor de huidige huisvesting worden geregeld;
• Het duurzaamheidsbeleid staat di jaar voor het eerst echt op de kaart. Het beleid is nog in ontwikkeling. Wat onze fractie betreft wordt ook serieus gekeken naar de mogelijkheid om inwoners te stimuleren om hun tuin niet (geheel) te verharden. Het tegengaan van wateroverlast is een taak voor gemeente en inwoners. Andere gemeenten stimuleren dit denken al door bijvoorbeeld een kleine subsidie te verstrekken voor inwoners, die hun (voor)tuin niet verharden: laat hen een steentje minder bijdragen. Wij roepen het college op om dit soort initiatieven – waar inwoner en gemeente samen in kunnen optrekken – nadrukkelijk mee te nemen in de duurzaamheidsplannen. Het tegengaan van wateroverlast is niet enkel een taak van de gemeente. Ook het waterschap hebben we nodig, bijvoorbeeld in relatie tot de Beekerloop. Zonder passende actie van het waterschap dreigen onze inwoners met natte voeten te blijven zitten. Wij roepen het college op om druk uit te voeren op het waterschap om deze situaties te verhelpen. Daarnaast blijft onze partij in relatie tot het duurzaamheidsbeleid pleiten voor voldoende (natuur)educatie. Wij hebben als lokale overheid mede de taak om een nieuwe generatie bewust te laten opgroeien met een thema als duurzaamheid in de breedste zin van het woord. Samenvattend, laat de gemeente een stimulerende rol spelen richting gemeenschap. De goede weg is ingeslagen met bijvoorbeeld het gratis legen van de groene container: zorg voor bewustwording, zet mensen aan het denken over duurzaamheid en stimuleer hen op die manier op bij te dragen aan een zo duurzaam mogelijk Asten;
• De agrarische sector hield onlangs een bijeenkomst, waarin zij haar toekomstvisie voor de komende jaren heeft gepresenteerd. Het is visie op diverse deelgebieden, maar die ook laat zien, dat we in samenwerking met de agrarische sector een van de vraagstukken uit de toekomstvisie 2030 – een toekomstbestendig buitengebied / agrarische sector – kunnen realiseren. In het kader van de overlast willen wij als CDA-fractie, dat onverminderd werk wordt gemaakt van het oplossen van het knelpunt aan de Antoniusstraat;
• Tot onze tevredenheid wordt de gemeente nog fietsvriendelijker en verkeersveiliger. De aanleg of het herstel van fietspaden, de aanleg van rotondes en de herinrichting van straten met visuele fietsstroken;
• In de behandeling van de voorjaarsnota hebben wij gepleit voor meer geld voor veiligheid en met name voor het bestrijden van de ondermijnende criminaliteit. Door de portefeuillehouder werd dit aanbod destijds niet nodig geacht. Wij gaan geen herhaalde oproep doen, maar laat duidelijk zijn, dat wij als CDA-fractie onverminderd voorstander zijn van een intensievere aanpak van ondermijnende criminaliteit in voorlichtende activiteiten richting inwoners en ondernemers, maar ook door hard op te treden indien nodig;
• In het verkiezingsprogramma van het CDA stond dit keer een paragraaf over de aanpak van eenzaamheid. Eenzaamheid is een belangrijk psychosociaal probleem, dat kan leiden tot toenemende gezondheidsklachten. Recent hebben meerdere verenigingen onze partij laten weten, dat er onvoldoende kennis is van de lokale aanpak van eenzaamheid. Onze fractie stelt voor om in 2018 met het maatschappelijk middenveld tot een plan van aanpak te komen om dit probleem te verminderen of in ieder geval de netwerksamenwerking rondom dit thema te verbeteren. Hoe kijkt het college aan tegen deze suggestie?

Collega raadsleden, college, ambtelijke organisatie: als we kijken naar welke opgaven er deze raadsperiode lagen, dan verdient een ieder een compliment voor waar we nu staan. De focus ligt in tegenstelling tot vier jaar geleden – met uitzondering van het sociaal domein – niet op het beheersbaar houden van de kosten of onzekerheid over rijksbijdragen, maar juist op de toekomst. In opdracht van de provincie is met inwoners een toekomstvisie opgesteld, de agrarische sector stelt een brede toekomstvisie op, de schoolbesturen kijken naar nieuwe huisvesting om het primair onderwijs de komende 40 jaar vorm te geven, een nieuw gemeenschapshuis kan de leefbaarheid voor diezelfde periode vergroten en we werken aan een nieuwe verhouding tussen inwoners, ondernemers en overheid. Als het ons lukt om het sociaal domein ook (financieel) goed uit te voeren, dan is Asten niet alleen in evenwicht, maar ook klaar voor een nog mooiere toekomst.

Fractie CDA Asten-Heusden-Ommel,