Dinsdag 2 augustus verscheen een opiniestuk van Tweede Kamerlid Derk Boswijk over een oplossing voor het voedseltekort in het Financieel Dagblad. Lees hier het hele stuk.
Met oneliners vind je geen oplossing voor het wereldwijde voedseltekort
Door de oorlog in Oekraïne staat voedselzekerheid bovenaan de wereldwijde agenda, waar het eigenlijk altijd zou moeten staan. Veel graan kon tot het akkoord van eerder deze maand niet of nauwelijks vanuit Oekraïne worden geëxporteerd naar landen in Afrika en het Midden-Oosten die er enorm afhankelijk van zijn. Deze dreigende hongersnood, met waarschijnlijk veel onrust en vluchtelingenstromen tot gevolg, ontstaat terwijl we in Nederland aan de vooravond staan van een landbouwtransitie.
Die transitie en de stikstofmaatregelen betekenen dat in sommige delen van Nederland de agrarische sector minder intensief zal moeten gaan produceren, om weer in balans te komen met de draagkracht van bodem, water en lucht. Dat betekent dat de veedichtheid in sommige gebieden fors omlaag moet of dat bepaalde soorten gewassen niet meer op elk type grond geteeld worden. We hebben de opdracht om ook voor de generaties na ons een land na te laten dat in goede staat is en waarin de bodem nog vrucht draagt. Ook moeten we er bij deze transitie voor zorgen dat boeren weer een goed en stabiel inkomen ontvangen: de schaalvergroting van de afgelopen decennia heeft ons land veel gebracht, maar de individuele boer bedroevend weinig.
De verleiding is groot om met simpele antwoorden op deze ingewikkelde vraagstukken te komen. ‘Waarom jagen we boeren van hun land nu er in Afrika mensen sterven van de honger?’ is een veel gehoorde uitspraak. Ook een recente column Marcia Luyten getiteld ‘Miljoenen mensen lijden honger omdat we ons graan liever aan dieren geven’, is een oversimplificatie. Beide oneliners gaan voorbij aan de complexiteit van ons mondiale voedselsysteem.
Speculanten
We moeten beseffen dat Nederland nooit het gat kan opvullen dat nu door de oorlog ontstaat. Ook moeten we ons afvragen of het wel zo gezond is dat een heel werelddeel zo afhankelijk is van het graan een paar duizend kilometer verderop, of dat het beter is om meer lokaal te produceren. De coronapandemie, maar ook het vrachtschip Ever Given dat het Suezkanaal blokkeerde, tonen de kwetsbaarheid van lange logistieke lijnen.
Daarbij lijden mensen in Afrika geen honger vanwege een mondiaal voedseltekort, maar omdat de verdeling niet klopt. Sterker nog, Europa heeft op dit moment grote tarweoverschotten, maar de export naar Afrika valt enorm tegen. De oorzaak? Een klein groepje speculanten beheerst de graanmarkt. Zij maken gebruik van de onzekerheid op de markt, waardoor de prijzen rap stijgen.
Korte lijnen tussen voedselproductie en consumptie zijn de beste manier om dit tegen te gaan. Alleen komt voedselproductie in bijvoorbeeld Afrika moeilijk van de grond door instabiele overheden en corruptie, maar ook omdat de Afrikaanse boer moeilijk kan concurreren met Europese producten (of graan uit Oekraïne)
Voedselzekerheid is een ingewikkelde opgave waarbij we niet moeten verzanden in oneliners, maar bereid moeten zijn ons voedselsysteem te herzien en we de vraag te stellen hoeveel invloed we de markt(werking) willen geven. Die transitie van ons voedselsysteem is slechts een van de grote opgaven van nu.
We moeten de discipline hebben om ons niet te laten verleiden tot simpele, populaire antwoorden op deze complexe opgaven, omdat hierdoor het broodnodige gesprek nooit zal plaatsvinden en we vastlopen in polariseren in plaats van dat we samenwerken.
Derk Boswijk is Tweede Kamerlid voor het CDA