Toezichthouden in het maatschappelijk middenveld: iets voor jou?
Van afvinken naar aanvonken
Door Thilla Franken
Op één van de eerste voorzichtige lentedagen in maart zit ik aan tafel bij Hanske Plenge in haar kantoor in Zeist. Hanske is één van de oprichters van het Netwerk Vrouwelijke Commissarissen en Toezichthouders. Meer transparantie, kwaliteit en diversiteit in bestuur en toezicht, daar zijn de activiteiten van het netwerk op gericht. Veel CDA vrouwen hebben zich al aangesloten bij dit LinkedIn netwerk. We spreken over een gezamenlijke passie: inzet voor goed toezicht op maatschappelijke ondernemingen. Maar waarom zat ik nou voor dag en dauw in de trein om Hanske te spreken?
Even terug. Het is begin december 2013. Het is sinterklaastijd en dat is bij uitstek de periode voor verrassingen. Zo ook dit jaar, maar naast de feestelijke pakjes wacht mij in dagblad Trouw op de ochtend van de 4e december een heel andere verrassing: een artikel met een intrigerende kop “Geef mensen hun organisaties terug”.
Een artikel over het kersverse rapport van Willem van Leeuwen en Raymond Gradus, beiden verbonden aan het Wetenschappelijk Instituut van het CDA. De maatschappelijke onderneming in de schijnwerpers. Een oproep om lokale gemeenschappen via een wet zeggenschap geven over maatschappelijke keuzes die woningcorporaties, scholen en zorginstellingen maken. Door mee te praten kunnen mensen weer het gevoel krijgen dat die instituten, door hun voorouders gesticht, weer “van hen” zijn. Dit is op en top herkenbaar CDA! Dit gaat over vertrouwen in burgers en hun maatschappelijke verbanden. Zo komt de kracht in de samenleving los.
Het toeval wil dat het artikel in Trouw verschijnt op het moment dat de CDA vrouwenorganisaties bezig zijn met hetzelfde thema. Namelijk CDA-vrouwen beter in positie brengen in het maatschappelijk middenveld. We willen hen enthousiasmeren en toerusten voor o.a. toezichthoudende functies. Want goed toezicht is een vereiste voor goed functionerende maatschappelijke ondernemingen. Vrouwen zijn nog onvoldoende vertegenwoordigd in de boardroom en daarom schakelen wij een aantal vrouwen met expertise op dit gebied in om dit fenomeen voor het voetlicht te brengen. Als eerste dus Hanske Plenge.
Hanske vertelt met passie over het PIT, het Platform voor Innovatie in Toezicht, dat is voortgekomen uit het eerder genoemde netwerk. Dit platform wil een landelijke beweging op gang brengen zonder toeters en bellen. Een beweging van kennis naar inzicht, van gemak naar eenvoud, van afvinken naar aanvonken. PIT wil de toezichthouder op eigentijdse, eenvoudige wijze inspireren en ruimte bieden voor innovatie. Een beweging naar een nieuwe bestuurscultuur waarin dialoog met de stakeholders en gedrag van de toezichthouder centraal staan. PIT is geen belangenvereniging voor een bepaalde sector als zorg, kinderopvang, cultuur etc, maar is overkoepelend en dat schept ruimte om te spreken over kerndilemma’s als ingrijpen, hoe pak je dat aan en heb je het lef om in de blackbox van de boardroom te kijken en te handelen? Actuele thema’s voor de ruim 20.000 toezichthouders die in ons land actief zijn.
Doorgaans lees je in vacatureteksten voor toezichthouders grote woorden als integer, onafhankelijk. Maar wat betekenen die woorden in de praktijk? PIT steekt in op: horen wat er niet gezegd wordt en zien wat er niet getoond wordt. Dit gaat dus verder dan het strikt naleven van codes, van afvinken van lijstjes, hier gaat het over gedrag en je laten leiden door persoonlijke waarden en de waarden van de organisatie; je handelen daarop afstemmen, terug naar de kern. En over het dienen van de belangen van de stakeholders en de “waarom”-vraag van de organisatie.
En maakt PIT zich specifiek sterk voor vrouwen in de boardroom? Zeker niet! Kenmerkend voor PIT is de aandacht voor diversiteit en die beperkt zich niet alleen tot mannen en vrouwen, maar gaat zeker ook over diversiteit met betrekking tot leeftijd, cultuur, expertise en persoonlijk perspectief. “De luiken moeten open,” aldus Hanske, “maar vrouwen hebben nog een achterstand in te lopen vandaar dat het Netwerk Vrouwelijke Commissarissen en Toezichthouders nog steeds een specifiek aanbod heeft voor startende en al zittende vrouwelijke commissarissen en toezichthouders.”
De maatschappelijke ondernemingen vandaag de dag zijn niet meer te vergelijken met de hierarchische one-man bestuursstructuur uit de 19e eeuw. Maar het is er niet eenvoudiger op geworden. Enerzijds zijn bestuur en toezicht van de organisaties de afgelopen decennia op afstand van de burger komen te staan. Corporaties en scholen zijn vaak molochen met duizenden klanten. Zij hebben de binding met de gemeenschap verloren. Want van wie is het ziekenhuis? Van wie is de school? Wie zit aan tafel bij de wooncorporatie? Anderzijds komen er bottom-up steeds meer initiatieven van burgers voorbij die positief kunnen bijdragen aan de leefomgeving van hun dorp, hun wijk etc. Kennelijk werkt het nog steeds: de betrokken, betekenisvolle samenleving richt je in via het maatschappelijk middenveld. Dat is ook de conclusie van de opstellers van het rapport “Geef mensen hun organisaties terug” . En gegoten in een eigentijdse aanpak en met kwalitatief goede bestuurders en toezichthouders, een kansrijke insteek.
Aan CDA vrouwen die aan deze call for action gehoor willen geven, het advies om actief op zoek te gaan naar vacatures op het gebied van toezichthouden en solliciteer, neem de stap, het is voor CDA’ers bekend terrein: het maatschappelijk middenveld. Maak gebruik van de scholingsmogelijkheiden kijk eens op www.toezichtmetpit.nl en sluit je aan bij de beweging.