100 miljoen voor beveiliging lokale politici: 'Er is sprake van doodsbedreigingen'
Het kabinet trekt de komende tien jaar 100 miljoen euro uit voor een betere beveiliging van burgemeesters, wethouders en raadsleden. De maatregelen zijn nodig nu lokale politici steeds vaker kwetsbaar blijken te zijn voor ondermijning, zo stelt minister van Binnenlandse zaken Hanke Bruins Slot.
Interview met Hanke Bruins Slot in het Algemeen Dagblad
De impact van ‘zowel fysieke bedreigingen als doodsbedreigingen’ op lokale en regionale bestuurders is volgens de CDA-bewindsvrouw ‘heel erg heftig’. Daarom trekt het kabinet jaarlijks 10 miljoen euro uit voor de beveiliging van lokale politici. Dat kan gaan om extra beveiliging aan huis of cameratoezicht. Het geld is ook bedoeld voor het tegengaan van ondermijning, waarbij criminelen invloed proberen uit te oefenen door dreiging en omkoping. Ambtsdragers die hard optreden tegen criminaliteit worden steeds vaker bedreigd.
Het baart de minister zorgen dat bedreigingen steeds vaker voorkomen. Geweld tegen gemeenteraadsleden is in een aantal jaar verdrievoudigd, bleek pas uit een enquête van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVR) en de NOS. Van de raadsleden geeft 15 procent aan dat ze de afgelopen raadsperiode te maken kregen met bedreiging of geweld, drie keer zoveel als bij een vergelijkbare peiling in 2015.
Het percentage burgemeesters dat jaarlijks te maken krijgt met bedreiging en intimidatie fluctueert tussen de 21 en 33 procent, toonde onderzoek aan in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Van de burgemeesters is 4 procent uit vrees voor agressie en bedreigingen voorzichtiger geworden met de inzet van bestuurlijke bevoegdheden.
Vrachtwagen
De 44-jarige minister ondervond zelf als kind ook bedreigingen, toen haar vader Harm Bruins Slot burgemeester was van het Zuid-Hollandse Ridderkerk. Een jaar of dertien was ze, toen thuis de telefoon ging. Ze was alleen thuis. ,,Een hele boze meneer aan de lijn dreigde zijn vrachtwagen bij ons in de pui van de woning te rijden. Daarbij heb ik als enige antwoord gegeven: mijn vader en moeder zijn op dit moment niet thuis, kunt u over anderhalf uur terugbellen? Die vrachtwagen is er gelukkig niet gekomen, mijn vader wel. Dat telefoontje en de dreiging staan me nog scherp voor de geest.’’
Als puber kreeg Bruins Slot begin jaren 90 aan de keukentafel soms mee wat er speelde aan agressie in de richting van lokale bestuurders. Het blijkt van alle tijden. Alleen speelt het nu op grotere schaal. Dat motiveert haar als minister van Binnenlandse Zaken extra om zich in te zetten voor de veiligheid van de lokale politieke ambtsdragers.
Haar meisjesdroom was om het leger in te gaan. Toch ging ze eerst rechten studeren, maar als twintiger besloot ze alsnog gehoor te geven aan haar droom. Ze werd pelotonscommandant van een detachement pantserhouwitsers - het zwaarste geschut van de landmacht - en ging op missie naar Afghanistan.
U bent veteraan. Kriebelt het als u ziet wat er in Oekraïne gebeurt?
Ze aarzelt. ,,Tijdens mijn uitzending in Afghanistan in Uruzgan heb ik gezien wat het doet met een samenleving. Dat kinderen geen toekomst meer hebben, de overheid niet meer te vertrouwen is en er geen gezondheidszorg was. Ik realiseer me ook hoe heftig het is voor de militairen aan het front en hun gezinnen. Zij vragen zich af: wat gebeurt er met mijn man? Ik vind het belangrijk dat wij steun bieden.’’
In het kabinet bent u de enige die actief in het leger diende, kijkt u daardoor anders naar de oorlog in Oekraïne?
,,Ik herken de technische militaire begrippen uit mijn opleiding. Ik weet wat voor effecten dat materieel kan veroorzaken. En in mijn verantwoordelijkheid voor de AIVD is het prettig dat ik ervaring heb als militair. Die rugzak gebruik ik zo goed mogelijk om ervoor te zorgen dat we als Nederland met elkaar het juiste doen. Om de mensen die naar Nederland komen op te vangen en te ondersteunen en ervoor te zorgen dat de vrede zo snel mogelijk terugkomt.’’
Volgende week zijn de gemeenteraadsverkiezingen. Moeten we het stemmen als een democratische plicht zien, terwijl een ander land in Europa onder de voet wordt gelopen?
,,Ik besef nu echt dat we in een vrij land leven. Waarbij we met elkaar de mogelijkheid hebben om onze stem uit te brengen. De mensen die jij kiest komen uiteindelijk in de gemeenteraad. Die raadsleden gaan op basis van jouw stem bepalen hoe de wijken eruit zien, waar nieuwe wegen worden aangelegd. Met de verschrikkelijke, afschuwelijke gebeurtenissen in Oekraïne is duidelijk dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. De kiezer is de basis van een democratie. Je stem kan echt verschil maken. Als minister van Binnenlandse Zaken kan ik niet anders wensen dan dat de opkomst zo hoog mogelijk is.’’
Ruim 65 procent van de burgemeesters geeft aan weleens te maken te hebben gehad met verbale agressie of bedreiging en intimidatie. Dit geldt voor bijna 40 procent van de wethouders en 30 procent van de raadsleden.
,,Afgelopen tijd ben ik bijvoorbeeld op Urk geweest waar echt maatschappelijke onrust en ook onlusten waren. En in Almelo waar ze ook echt werk maken van de aanpak van ondermijning. Ik heb ook persoonlijk wethouders gebeld die te maken hadden met intimidatie en bedreiging. We moeten het echt met zijn allen niet normaal gaan vinden dat bedreiging, agressie en intimidatie bij het werk horen van burgemeesters, wethouders en raadsleden. Daar moeten we ons tegen uitspreken. Meld het altijd en doe aangifte.’’
U hebt een aantal wethouders zelf gebeld, kunt u ons vertellen hoe ernstig het was?
,,De ernst is dat er sprake is van fysieke bedreigingen, doodsbedreigingen. Die impact is heel erg heftig. Het gaat om dreigbrieven, ingooien van ramen van huizen, om scheldpartijen op straat, om kinderen die worden aangesproken door volwassenen op hun vaders of moeders gedrag. Dat is heel erg intimiderend in een samenleving waarin mensen zich inzetten om gewoon de goede dingen te doen.’’
Wat grijpt u het meeste aan?
,,Als een burgemeester, wethouder of raadslid een gezin heeft en het raakt hun familie en hun kinderen… Dat vind ik echt heftig. Je draagt verantwoordelijkheid voor jezelf op het moment dat je het werk uitvoert, maar op het moment dat het ook je kinderen raakt heeft het echt verstrekkende gevolgen. Dat raakt mij extra, omdat ik me realiseer dat dat heel kwetsbaar is.’’
Zijn lokale partijen niet extra kwetsbaar voor ondermijning doordat ze niet gefinancierd worden door de overheid?
,,Politieke partijen zijn er zelf natuurlijk ook verantwoordelijk voor dat ze werk maken van de integriteit van kandidaten. Ik wil zeker wel bekijken welke mogelijkheden er zijn om politieke partijen ook lokaal te kunnen financieren. Alleen op dit moment heb ik daar nog niet de financiering voor rond. De Kamer moet zich daarover uitspreken bij de stemmingen over anderhalve week.’’
Lokale politieke partijen zeggen makkelijker nee tegen een royale gift van een projectontwikkelaar als BZK ze ruimhartiger subsidieert.
,,Landelijke politieke partijen moeten partijfinanciering inzichtelijk maken. Ik ben er voor om dat lokaal ook te doen. Als er mogelijkheden komen om lokale partijen extra te ondersteunen, mag je van hen vragen dat zij óók transparant zijn over hun inkomsten.’’
Uit onderzoek blijkt dat de drugsindustrie in Nederland een jaaromzet heeft van 40 miljard. Wat kunt u dan met die 100 miljoen in tien jaar doen?
,,Dat zou geen recht doen aan het feit dat er vanuit Justitie en Veiligheid keihard gewerkt wordt om ondermijning tegen te gaan. Die 100 miljoen is ervoor om politieke ambtsdragers, die zich dag in dag uit inzetten, te stutten en te steunen. Ik ben er heel blij mee dat we dit nu kunnen doen, omdat het ook nodig is. De huidige situatie in de wereld laat zien dat democratie ons echt wat waard moet zijn. We leven in een vrij land. Maar deze mensen doen hun werk op basis van de stem die anderen hebben gegeven en dat werk moeten zij óók in vrijheid kunnen doen, zonder dat ze bedreigd worden.’’