Derk speecht bij het Kooy Sym­po­si­um

Speech bij Kooy Symposium

‘Ik kan mij niet herinneren, zelfs niet in mijn vroegste kinderjaren dat ik mijn vader ooit haastig een trap op of af heb zien lopen of überhaupt iets haastig hebt zien doen, want haast gold niet alleen als iets onbeschaafd, maar ze was ook werkelijk waar overbodig. Want in het Oostenrijk van mijn ouders met zijn ontelbare zekerheidstellingen en rugdekkingen gebeurde nooit iets onverwachts. Wat daar buiten In de periferie van de wereld aan catastrofes voltrok, drong niet door In de goed gecapitonneerde wereld van mijn ouders. De Boerenoorlog, de Japans-Russische oorlog, ja zelfs de Balkanoorlog drong nog geen centimeter diep door in het leven van mijn ouders. En ze sloegen daarom

de oorlogsverslaggeving in de krant net zo onverschillig over als de sportverslaggeving. En waarom zouden ze ook? Er was in het Oostenrijk van toen geen sprake van een plotselinge omwenteling of een plotselinge vernietiging van waarden.’

Met deze woorden begint Stefan Zweig zijn autobiografie, Die Welt Von Gestern, met de beschrijving van zijn jeugd, de tijd net voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en stukje verderop schrijft hij over deze tijd: ‘Wat een lilliputterzorgen waren dat, wat een windstille tijd’.

En kort na deze periode breekt in alle heftigheid, voor iedereen totaal onverwacht de Eerste Wereldoorlog uit met een enorme catastrofe tot gevolg. De mensheid had die vorm, die schaal en die ellende over zo'n lange periode nog nooit gezien. En toen Stefan Zweig de laatste hand legde aan dit boek, was hij inmiddels gevlucht als Oostenrijkse Jood naar Zuid-Amerika, want inmiddels hadden in 1942 de nazi's ook in Oostenrijk de macht overgenomen. En de dag nadat hij laatste hand legde aan dit boek, pleegde hij samen met zijn vrouw zelfmoord. Totaal depressief geraakt van het feit dat de mensheid de fout van de Eerste Wereldoorlog in een nog grotere catastrofale omvang herhaalde.

Elke keer als ik dit boek lees, dan vraag ik mij af: ‘Wat zal er over onze geschiedenis worden geschreven? Wat gaan mijn dochters lezen als ik oud en versleten ben, hoe zal de tijd over ons oordelen?’

Een aantal hoofdstukken zijn al geschreven. Ik weet sowieso zeker dat elk boek gaat beginnen met 1989, met de val van de muur en toevallig ook mijn geboortejaar. Want op dat moment brak er een nieuw tijdperk aan en dommelden wij als Westerse Wereld collectief in een geopolitieke winterslaap. De democratische wereldorde had overwonnen en de dictatuur had het afgedaan. Dat dacht men. Men sprak zelfs over het einde van de geschiedenis. En ik herinner mij nog mijn vader dat hij een t shirt had met de wereldbol erop en de tekst er boven ‘We are living in a Global Village’. Dat was het idee. Grenzen vervaagden en de burger veranderde langzaam in een consument en de wereld veranderde in één groot handelsplein. De krijgsmacht was niet meer nodig en we begonnen met bezuinigen. Maar het was nog veel breder. Universiteiten spraken niet meer over oorlogsstudies, maar over conflictstudies. Want ja, oorlogen zoals de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, die schaal zouden niet meer zien. Het zouden hooguit wat schermutselingen zijn.

Mijn eerste herinneringen van de wereldpolitiek zijn aan deze twee mensen. Jeltsin en Clinton. Twee vertegenwoordigers van botsende wereldvisies en tot voor kort aardsvijanden. En we herinneren ons allemaal nog deze persconferentie bijna aandoenlijk. Ineens zagen we dat we deze mensen ook gewoon van vlees en bloed waren. Zelfs dronken een persconferentie konden geven. Het was in deze tijd dat ook de Oslo akkoorden werden gesloten tussen Arafat en Rabbin. Zou er dan eindelijk vrede komen in het Midden-Oosten?

En het is ook in deze tijd dat er in de wetenschap een theorie werd gepubliceerd, ‘The Golden Arches Theory’. Die theorie hield eigenlijk in dat elk land met een McDonalds geen oorlog zou beginnen tegen een ander land met een McDonalds. Het idee daarachter was dat een land met een McDonalds een welvarende middenklasse heeft en die middenklasse is niet bereid om het welvaartsniveau op te geven voor iets achterhaalt als oorlog. Heel typerend voor de denkwijze van die tijd. Deze theorie kan inmiddels, sinds Rusland Oekraïne binnenviel, in de prullenbak verdwijnen.

Waren er In de jaren 90 geen tegenslagen in onze westerse wereld? Oh ja, zeker die waren er. We werden getroffen door een nieuwe volksziekte, ‘de muisarm’. Want we waren allemaal druk met ons aandelenportefeuille op te bouwen of speelde Duck Hunt of Wolfenstein 3D of andere videogames die toen uitkwamen.

Ik weet zeker dat 2001 een bijzonder hoofdstuk gaat zijn. Natuurlijk door de afschuwelijke aanslagen van 11 september en de daaropvolgende ‘War on Terror’. Maar ook daarin hadden we toch het idee: Dit was een oorlog van keuze. We konden, om in de woorden van Stefan Zweig te blijven, buiten onze gecapitonneerde wereld verdwijnen, ver weg oorlogen uitvoeren in Irak en Afghanistan en eigenlijk hadden wij hier in Nederland er helemaal geen last van. Maar er gebeurde in 2001 nog iets anders. Waar eerst, naar ons idee, Rusland was verslagen, hadden we nu ook China overwonnen. We lieten China toe tot de Wereldhandelsorganisatie met het idee: Als we handel met ze drijven, veranderen ze naar ons wereldbeeld en gaat onze welvaart ook omhoog. Inmiddels weten dat dit achterhaald is.

Zonnepanelen bijvoorbeeld, ik kan een hele rij opnoemen maar ik ga er twee noemen. Zonnepanelen werden In de jaren 90 voor een groot deel in Duitsland ontwikkeld, nu komen ze voor 99% uit China. We weten het allemaal maar ondertussen maken we ons nog steeds tot op de dag van vandaag ontzettend afhankelijk van China. Bijvoorbeeld op het gebied van mobiliteit: Er zijn bijna geen bussen meer die rondrijden die nog in het Westen worden gemaakt en we zien het ook met elektrische auto's. Waar 3 jaar geleden nog 3% van de elektrische auto's Chinees was, was dat het jaar daarna 7% en inmiddels is dat 14%. Dat is niet Alleen een economisch risico, maar er zit ook een veiligheidsrisico achter. En ik hoor jullie misschien denken: ja, die Boswijk is een beetje paranoia. Maar bij het feit dat China vorig jaar afkondigde dat Tesla’s niet overal in China zomaar mogen rondrijden uit gevaar voor spionage, moeten toch bij ons alle alarmbellen afgaan. Maar ik zie ook hier op kazernes gewoon nog Chinese elektrische auto's rondrijden met 360 graden camera's.

En de relatie met Rusland werd intensiever. We maakten ons verder afhankelijk. Met het idee “handel durch wandel”, het idee dat als wij handel drijven, dan verandert uiteindelijk die tegenpartij in ons. Maar het is andersom gegaan. Zij bleven hetzelfde en wij veranderden. Wij werden afhankelijk en verwend. Waren er dan geen signalen dat Rusland misschien niet het beste met ons voor had. Oh ja, die waren er zeker: de Tweede Tsjetsjeense Oorlog. We hebben gezien hoe Poetin toen al stad na stad, plaats na plaats, oorlogsmisdaad op oorlogsmisdaad stapelde. Precies hetzelfde wat we later in Syrië en met vandaag de dag ook in Oekraïne zagen. Of Georgië, We hebben het allemaal gezien. Maar toch, net zoals in de tijd van Stefan Zweig, keken we even de andere kant op.

2014, dat wordt vast het kantel jaar. Dan zullen we gaan veranderen? Het begon met de annexatie van de Krim met de groene mannetjes. Ja, eerlijk is eerlijk, misschien kwam het ons wel goed uit dat het groene mannetjes waren en niet heel duidelijk Russen. Het gaf ons namelijk een klein beetje een excuus om toch een beetje weg te kijken. Maar dat kon niet meer toen MH17 werd neergehaald en 196 Nederlanders op een brute wijze werden gedood. Met wonden achterlatend in de samenleving, in vele gezinnen tot de dag van vandaag. En als gevolg daarvan kwamen we in Wales samen op de NAVO top en we spraken plechtig af: We gaan nu echt 2% van ons bruto binnenlands product aan defensie uitgeven. Nu gaat het echt gebeuren, maar het tegendeel is waar. Het jaar daarna daalde de investering in defensie nog steeds en nam zelfs import van Russisch gas met 40% toe vanaf 2014.

Nou, zou dan de corona pandemie ons dan wakker schudden uit onze geopolitieke droom? We zagen ineens hoe afhankelijk we waren van China. Hele basale producten als mondkapjes, de beschermende vesten en handschoenen moesten ineens uit China komen omdat we dat zelf niet meer konden maken. Sterker nog, de beademingsapparatuur van Philips die we nog 30 jaar geleden 100% in Eindhoven maakten, daar weten we nu van, dat deze uit 461 onderdelen bestaan, uit 461 fabriekjes komen van 4 continenten, maar veruit de meeste fabrieken staan in China. En, we hadden het allemaal over “reshoring” en “de-risking”. Nu echt, nu kunnen we echt geen tijd meer verliezen. Nu moeten we onze afhankelijkheden van China afbouwen. Het jaar na corona stijgt het handelstekort van de Europese Unie met China met 46%.

2022, Ik denk misschien wel dat de meest bekende uitspraak van dit boek gaat zijn: “I need ammunition, not a right.” En wij als Nederland begonnen met scherfvesten, uiteindelijk houwitsers, kochten tanks in, uiteindelijk de F-16’s. En eerlijk is eerlijk, Ik denk dat de geschiedenis als het gaat over de Nederlandse steun aan Oekraïne vrij positief zal oordelen. Maar toch bij elkaar opgeteld als westercollectief is het niet voldoende en doet het mij vaak denken aan een uitspraak van John Adams, want hij schreef over de steun van de Fransen tijdens de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog. Hij schreef: “De Fransen houden hun hand onder onze Kin, zodat we niet verdrinken, maar tillen niet ons hoofd uit het water.” En vaak heb ik dat gevoel ook als het gaat over Oekraïne. Willen wij wel dat Oekraïne wint of willen we vooral voorkomen dat ze niet verliezen? En, dit is de laatste pagina die geschreven is, ik denk voor ons allemaal een pijnlijk moment, een schandalige vertoning.

Tegelijkertijd is het te makkelijk om hier alleen maar te blijven hangen in af te geven op Amerika. Los van het feit dat dit natuurlijk schandalig is. Maar hoeveel signalen hebben wij niet genegeerd als Europese NAVO landen dat Amerika allang zijn gezicht had afgewend van Europa? En elke keer, ik heb een aantal momenten genoemd, maar er zijn er nog zoveel meer, elke keer dachten wij het zal zo'n vaart niet lopen, dus Het is ontzettend hypocriet als we enerzijds wel nu Amerika bekritiseren, maar niet de hand in eigen boezem steken. Een pijnlijk voorbeeld is toen wij als Westen Oekraïne één miljoen 155 millimeter granaten beloofden, we zouden dat binnen een jaar doen. Uiteindelijk bleef de teller hangen op net iets meer dan de helft. Dan is het pijnlijk om te concluderen dat als het over munitie gaat dat landen zoals een Noord-Korea en Iran betrouwbaardere partners zijn als het om munitie bevoorrading gaat van Rusland dan wij als Westen van Oekraïne. Er zijn namelijk wat voorbeelden in de geschiedenis dat we het wel degelijk kunnen, om maar even bij de munitie te blijven.

Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, hadden alle landen Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië het idee, dit is een korte oorlog. We zijn voor de kerst weer thuis. Nou het tegendeel blijkt waar, wat ik al zei, het was een catastrofale industriële vernietiging op een ontzettende schaal. En na 10 maanden oorlog waren de munitievoorraden van de Britten uitgeput en bij de slag in Albert in mei 1914 leden de Britten 10 keer meer slachtoffers dan de Duitsers. En die munitiecrisis zorgde voor een politieke crisis. Uiteindelijk werd er een één verantwoordelijk aangewezen als minister van munitie en die slaagde erin om in een jaar tijd van 70.000 granaten per maand te gaan naar 1 miljoen per maand. Kan mij iemand uitleggen; Waarom het ons wel is gelukt om een man op de maan te zetten, 384.000 km verderop en ook nog levend terug te halen. Om penicilline uit te vinden, waarmee een half miljard levens zijn gered. Om internet uit te rollen, waardoor 93% van de wereldbevolking met elkaar in contact kan komen. Maar waarom het niet lukt, om het zelfde te doen wat 110 jaar geleden wel gebeurde. En de verklaring is dat 80 jaar vrede zijn tol heeft geëist. Wij zijn decadent, bijna apathisch, geworden.

Wat ik al aan het begin zei, in 1989 veranderde wij van een burger langzaam in een consument en inmiddels zijn wij 100% de consument. Een burger beseft zich namelijk welke waarden er op het spel staan en dat er mensen gestorven zijn voor de waarden waar wij elke dag van kunnen genieten. Een consument laat zich vooral leiden door de aandelenkoersen, door zijn salarisstrookje. Dat is de verklaring waarom de steun aan Oekraïne afneemt als de inflatie toeneemt. Pijnlijk, maar waar. We zien het ook met plannen, zoals ruimte voor defensie. Defensie heeft fysiek enorm veel ruimte ingeleverd en wil een paar procent nu terug om te kunnen oefenen, om ons gezamenlijk veilig te maken. Er zijn gemeentes in Nederland, ik zal niet generaliseren, want er zijn echt wel bezwaren die prima te maken zijn. Maar er zijn ook heel veel bezwaren tegen de samenleving. Er bestaat bijvoorbeeld een gemeente in in Nederland die 15 jaar lang bezwaar heeft gemaakt tegen windmolens en nu bezwaar maakt tegen laagvliegroutes onder het mom van ja, mogelijk willen wij nog windmolens plaatsen. We lachen erom, Maar het is eigenlijk om te janken. Er zijn dus bestuurders in Nederland die dit vandaag de dag nog steeds weten te flikken.

Ondanks dat we allemaal elke dag alle vernietigingen zien. Wij zijn opgegroeid in de tijd dat wij denken dat het hele universum om ons grote ik draait, dat wij niet meer bereid zijn om iets in te schikken voor onze buren. Ander voorbeeld daarvan is bijvoorbeeld dat in de jaren 80 er nog 3 miljoen mensen een handtekening zetten tegen kernwapens. Toen Trump in 2017 een INF Verdrag opzei met Rusland was het oorverdovend stil. We zijn zelfs geen pacifist meer. Nee, het interesseert ons simpelweg gewoon niet meer. En zeker de politiek heeft daar een grote rol in. We hebben naast een man op de maan en penicilline nog een uitvinding gedaan, namelijk boekhouders en beroepspolitici. Boekhouders weten met elk plan wat er nu nodig is met een rekenmachine te komen. Die maken zich vandaag de dag nog steeds druk over de prijs van appelmoes in de supermarkt. Geen grap, ik hoor het al 3 weken, ik word er helemaal gek van. Ik ben ontzettend blij dat in de wereldgeschiedenis er ook politici zijn geweest die zagen dat de waarden op het spel stonden. In 1941, toen Amerika eindelijk bij de Tweede Wereldoorlog betrokken raakte en besloot Europa te bevrijden, was de staatsschuld van de VS 39%, einde van de Tweede Wereldoorlog was het bijna 120%. Ik ben zo ontzettend blij dat we toen geen boekhouders hadden, maar leiders. Een andere groep is de beroepspolitici, dat zijn mensen die niet bezig zijn met hun taak vandaag, maar vooral bezig zijn met de volgende stap. En die volgende stap zorgt ervoor dat ze vandaag de dag binnen de lijntjes zullen kleuren. Vooral geen fouten zullen maken. Bang zijn voor een politieke afrekencultuur. Daar moeten we echt vanaf. En er zitten hier ook mensen met een uniform aan, dus die moet ik natuurlijk ook een paar tikken verkopen.

Ik word ook een beetje gek van al die smoesjes vanuit de krijgsmacht. Als wij het over de uitdagingen hebben en wat er moet gebeuren, hoor ik heel vaak: “Ja, maar wij komen uit een tijd van bezuinigingen.” Ja, sorry, maar sinds 2015 kan je dat niet meer zeggen. En hoe kan het dat 110 jaar geleden de Britten in een jaar tijd wel konden veranderen en wij nu terwijl al jaar, op jaar, op jaar, er al extra geld bij komt. Hoezo kunnen wij nog steeds niet die bureaucratie, die interne angst doorbreken? Ik merk dat ook, ik had een tijd geleden. Een debat met toenmalig minister Ollongren, het ging over Steadfast Defender en over de troepenverplaatsing door Nederland naar Duitsland en Polen toe. En toen zei de minister: “ja, we zullen dat zoveel als mogelijk in de nacht doen zodat de Mensen geen overlast ervan ondervinden.” Dat is zo fout. Alsjeblieft, doe die troepen verplaatsingen tijdens de spits, sluit twee banen van de A12 of laat mensen in de file staan. Dender met die goederentrein langs als de perrons vol staan. Dan pas hebben mensen door dat er iets aan de hand is. Als wij kunstmatig die gecapitonneerde wand omhoog houden, kunt u nooit verwachten dat de samenleving weerbaar wordt. Dan leren we dat nooit af.

Ik wil wel een beetje hoopvol eindigen, want ik heb heel veel vertrouwen in u allen hier aanwezig en in veel collega's van mij in de Tweede Kamer en in veel jongeren die zich aanmelden in grote getalen voor het dienjaar. En, ik wil nu daarom eindigen met de laatste quote van Theodore Roosevelt, mijn persoonlijke held. En die zei eigenlijk: “Het beste wat je kan doen is het juiste. Het tweede beste is het verkeerde. Maar het slechtste wat Je kunt doen is helemaal niks.” Dus alsjeblieft laten we fouten maken, dank jullie wel.