Maandelijkse column Lambert van Nistelrooij - editie oktober 2012

Brabant Culturele Hoofdstad: zin of onzin?

We kunnen regelmatig lezen over de Brabantse nominatie voor Culturele Hoofdstad van Europa in 2018. Dat is nog een hele tijd weg, maar toch scherpen de voor- en tegenstanders de degens. Is het een verslindend miljoenenproject of een kans Brabant op de kaart te zetten? Brabant heeft al een prima naam in Europa als het gaat om technologie, om sport, landbouw en onze handelsgeest. Vraag is wat cultuur hier nog aan kan toevoegen.

Sinds 1985 wijst de Raad van Europa elk jaar twee steden aan tot Culturele Hoofdstad. Eén stad in West-Europa en één stad elders in Europa. Zo is het al vijf jaar bekend dat in 2018 Nederland aan de beurt is. In de betreffende landen kunnen steden zich melden. En in Nederland hebben zich naast Brabant en Friesland ook Maastricht, Utrecht, Almere en Den Haag gemeld.

En in Brabant gaat het initiatief uit van vijf steden, te weten Den Bosch, Eindhoven, Helmond, Tilburg en Breda. De nominatie is vanaf het eerste moment ook stevig ondersteund door het provinciebestuur. De provincie Noord-Brabant heeft de voortrekkersrol genomen, maar kan niet de aanvrager zijn. Het gaat immers om de Culturele Hoofdstad. Tot voor een jaar geleden was Den Bosch in beeld om de aanvraag in te dienen. Den Bosch heeft echter de handen vol aan het Jeroen Boschjaar. Daarom is nu besloten dat Eindhoven een leidende positie gaat innemen.

Eindhoven dient in de loop van dit jaar het voorstel in. Dit voorstel wordt in de loop van 2013 door een nationale jury beoordeeld. Maar de uiteindelijke keuze wordt in 2014 gemaakt door de Raad van Europa. De jury bestaat dan ook uit een afvaardiging van de landen, Europees Commissie, Raad van Ministers en het Europees Parlement. Het spreekt voor zich dat het Europees Parlement geen parlementariër uit het betreffende land kan kiezen. Kortom: ik weet nu al zeker dat ik niet in de jury zal zitten. Dit betekent niet dat ik er geen mening heb. Sterker nog: ik ben een voorstander van de aanvraag.

Welnu. De jury kijkt niet alleen naar het culturele aanbod in de betreffende steden, zoals we dit nu kennen. Een historische stadskern, een opera of actieve schouwburg is niet genoeg. Er wordt ook gelet op de wijze waarop burgers erbij worden betrokken en wat het perspectief is van het cultuuraanbod in de meest brede zin. Onderwijs en de betrokkenheid van wijken en buurten spelen een belangrijke rol. Kortom: het zijn lang niet altijd de klassieke cultuursteden, bijvoorbeeld Wenen, die winnen, maar ook de steden die met een knap voorstel op tafel leggen.

Kijk juist hierom is de kandidatuur van Eindhoven bijzonder. Eindhoven is dé designstad, een stad waar technologie en cultuur elkaar ontmoeten. In oktober vindt er weer de 'Dutch Design Week' plaats en sinds kort kennen we ook 'Glow', een meerdaagse activiteit waarin we zien wat er met verlichting in deze tijd mogelijk is. Onweersproken: Eindhoven is sinds jaar en dag de lichtstad, het wordt tijd dit op een vernieuwende wijze aan Europa en de wereld te laten zien.

Maar goed, de kernvraag blijft: heeft het wel zin om aan zo'n uitverkiezing mee te doen. Ik zie er de voordelen wel van in. Het gaat tegenwoordig niet alleen om een goed economisch vestigingsklimaat en voldoende bedrijventerreinen. En daarbij komt ook dat het Rijk veel meer aandacht geeft voor cultuurvoorzieningen in de Randstad. En bovendien de twee steden die Nederland tot nu toe als Culturele Hoofdstad heeft gekend liggen in de Randstad. In '87: Amsterdam en 2001 Rotterdam. Het is nu de hoogste tijd dat we in Brabant laten zien waarvoor we staan en wat hier kan. Ik ben blij dat alle vijf gemeenteraden en de Provincie inmiddels ingestemd hebben met de aanvraag en het investeringsbudget. Want Europa wil zien dat het ernst is, mooie woorden alleen zijn niet genoeg.

Gelukkig komt de versterking van cultuur, cultuurvoorzieningen alle inwoners ten goede. Zo geldt voor Den Bosch dat de inspanningen voor het Jeroen Boschjaar ook goed van pas komen in 2018. Dit is ook in andere Culturele Hoofdsteden zo gegaan. Zo heb ik in 2009 Linz in Oostenrijk bezocht. Linz, van origine een grauwe industriestad heeft zich met een slim voorstel niet alleen op de kaart gezet. Zij hebben ingezet op jeugdcultuur en de rol die moderne media daarin spelen. Een schot in de roos. Hierdoor zijn nieuwe opleidingen gestart, die op hun beurt weer doorwerken, werkgelegenheid aantrekken. In het Duitse Ruhrgebied heeft Essen de oude mijnen en hoogovens omgetoverd tot een hoogwaardig toeristische omgeving. Ook Liverpool en Glasgow zijn uitstekende voorbeelden. Zo’n transitie maakt nu ook Eindhoven door. De ombouw van de Philipscomplexen in de stad biedt unieke mogelijkheden. Eindhoven krijgt hier een nieuwe gedaante, waarbij cultuur één van de belangrijkste dragers is voor nieuwe werkgelegenheid. Dat is nu interessant voor andere steden en voor bedrijven in heel Europa die iets in deze sector willen. Een culturele hoofdstad trekt extra bezoekers, die dit nieuwe beeld van de stad Eindhoven, het nieuwe beeld van Brabant op hun netvlies krijgen en meenemen.

Ik wil nog op één troef wijzen. Naast de Brabantse stad moet ook het omliggend gebied een rol spelen. Naast BrabantStad hoort BrabantTuin. Bezoekers kunnen dan naast de steden dan ook naar Zundert of Nuenen in de sporen van Vincent Van Gogh. Maar ook LandArt in het Groene Woud, Landschapskunst op het platteland en bijvoorbeeld Oisterwijk Sculptuur horen daar bij. Brabant ten voeten uit!

U zult er nog zeker meer over horen. Op 1 november wordt het 'bidboek' ingediend. Best spannend, maar bovenal de moeite waard. Dank u wel.

===

Lambert van Nistelrooij,

Europarlementariër.