Bestuur CDA treedt af na vernietigend rapport
Liesbeth Spies: ‘Het CDA heeft van zichzelf verloren’
Het landelijk bestuur van het CDA stapt op na een vernietigende evaluatie van de commissie-Spies. Die deed onderzoek naar de desastreus verlopen Tweede Kamerverkiezingen.
Wantrouwen en vijandschap
Volgens de commissie zijn de christendemocraten ten onder gegaan aan geruzie in de partij, onderling wantrouwen en vijandschap tussen de verschillende kampen. De ook al rampzalig verlopen lijsttrekkersverkiezing en de leiderschapswissel daarna hebben daarin een belangrijke rol gespeeld. ‘Het CDA heeft van zichzelf verloren’, is de conclusie van commissievoorzitter Liesbeth Spies. Eerder trad voorzitter Rutger Ploum af en nu treden de overige bestuursleden ook terug. De christendemocraten wisselen teleurstelling over de verkiezingsuitslag af met schaamte over de manier waarop partijgenoten onderling spraken over het stemmenkanon Pieter Omtzigt. Een uitgelekte memo van Omtzigt aan de commissie-Spies bevat niet mis te verstane kritiek op de partij. Omtzigt stelde kritische vragen over de lijsttrekkersverkiezing: is die wel eerlijk verlopen, heeft hij terecht verloren? De partij wordt volgens Omtzigt geteisterd door ideeënarmoede in de top, er is geen inhoudelijk debat en het CDA blijkt niet in staat een eigen visie op de toekomst van Nederland te formuleren. ‘De partij loopt het risico haar bestaansrecht te verliezen’, is zijn onheilspellende analyse. Na het lekken van deze spijkerharde kritiek werd de positie van Omtzigt onhoudbaar en stapte het populaire Kamerlid uit de partij. Het CDA hoopt dat met het rapport van partijprominent Spies de rust in de partij eindelijk weer kan terugkeren en interim-voorzitter Marnix van Rij vertrouwt dat de partij kan werken aan het nodige herstel. ‘Als er iets fout gaat moet je verantwoordelijkheid nemen. Dat heeft het bestuur gedaan, laat dit een kantelpunt zijn’ aldus Van Rij.
Drama’s
De lijst politieke drama's van het afgelopen rampjaar is lang: een leiderschapscrisis, een uitermate rommelig verlopen lijsttrekkersverkiezing, een dramatische leiderschapswissel in blessuretijd, een mislukte campagne met de nieuwe partijleider Wopke Hoekstra en de heftige verkiezingsnederlaag die volgde. Daar bleef het niet bij: er waren de voortdurende verdediging van de samenwerking in Brabant met het radicaal-rechtse FvD, de schimmige mondkapjesdeal van Sywert van Lienden (die meeschreef aan het CDA-verkiezingsprogramma), de integriteitsschandalen in Limburg, CDA-bewindspersonen die Omtzigt probeerden te ‘sensibiliseren’, het onbedoeld openbaar geworden ‘functie elders’, de breuk van Omtzigt met zijn partij die volgde en dan ook nog de dubieuze dubbelrol van miljonair Hans van der Wind die niet alleen de grootste donateur is maar tegelijkertijd ook deel uitmaakte van het campagneteam. De affaires verhullen voor een deel de politieke identiteitscrisis waarin de christendemocraten verkeren. De afgelopen leiderschapswisseling liet overeenkomsten zien met die van Van Agt en Lubbers, maar ook met het gedoe tussen Lubbers en Brinkman en later de bedenkelijke rol van Marnix van Rij en het toenmalige afserveren van De Hoop Scheffer, met uiteindelijk de komst van Jan-Peter Balkenende. Sinds de ook intern veel bekritiseerde samenwerking met de PVV in 2010 zit de eens zo brede volkspartij in een ideologische spagaat. Moet zij een rechtse cultureel-conservatieve koers varen of hoort zij het midden te verenigen met een veel sterkere nadruk op het christelijk-sociale gedachtegoed?
Leiderschapsvacuüm
Onder Sybrand Buma voer de partij verder op de koers over de rechterflank die door Maxime Verhagen was ingezet, maar na Buma’s vertrek dobberde zij zonder leider naar de verkiezingen. Vooral de leiderschapskwestie is debet aan de staat waarin de partij nu verkeert. De periode tussen het aftreden van Buma en het aantreden van de nieuwe politieke leider heeft volgens de commissie te lang geduurd. Er ontstond een leiderschapsvacuüm. De lijsttrekkersverkiezing die volgde werd in een te kort tijdsbestek georganiseerd, waardoor in allerijl digitale systemen moesten worden opgetuigd om die te faciliteren. Er was volgens de commissie onvoldoende tijd om veiligheid te testen van de digitale systemen. De onrust en onduidelijkheid na de verkiezing van Hugo de Jonge, die nipt won van Pieter Omtzigt, zorgden ervoor dat leden de legitimiteit van de verkiezing in twijfel trokken. Dit heeft voor verdeeldheid in de partij gezorgd en de positie van de lijsttrekker ernstig ondermijnd. De verkiezing voedde het wantrouwen, dat de persoonlijke verhoudingen in de partij beschadigde en kampen tegenover elkaar zette. Het zorgde voor een vijandige sfeer.
Vooruit kijken
Dat vervolgens Wopke Hoekstra op het allerlaatste moment het stokje van De Jonge overnam, maakte dat het nog moeilijker werd om een duidelijk profiel neer te zetten. De eigen campagnes van Omtzigt en andere partijgenoten zorgden voor onduidelijkheid over de koers. Hoewel de commissie erkent dat Hoekstra fouten maakte in de campagne, wijt zij dat aan de korte voorbereidingstijd. Voorzitter Van Rij hoopt dat de partij nu vooruit kan kijken, ook met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart volgend jaar. Volgens commissievoorzitter Spies is ‘herbronnen’ niet nodig. De partij heeft met het visiestuk Zij aan zij een koers geformuleerd waar de leden volgens haar nog achter staan. Spies: ‘Er zijn heel veel mensen die sorry tegen elkaar moeten zeggen.’ Of het voldoende is de morrende achterban gerust te stellen, zal op het congres in september moeten blijken.